آموزش استفاده از گیربکس اتوماتیک و تیپ ترونیک
تیپ ترونیک ساندرو-بهترین نوع گیربکس اتوماتیک-تیپ ترونیک جک جی 5
P (پارک) :
انتخاب این دنده شافت خروجی گیربکس را به طور مکانیکی قفل میکند و از حرکت اتومبیل جلوگیری میکند . این عمل توسط یک چرخ دنده که بر روی شافت خروجی گیربکس نصب شده و یک ضامن پارک وارد چرخ دنده شده و شافت خروجی را قفل میکند انجام میشود. بنابراین حتما این دنده را در زمان ایست کامل اتومبیل استفاده کنید در غیر این صورت میتواند باعث خرابی پرهزینه و حتی خرد شدن گیربکس شود. اگرچه وضعیت پارک ، شافت خروجی را قفل میکند و باعث قفل یا ترمز دوچرخ میگردد. به همین دلیل همیشه برای اطمینان ترمز دستی ماشین را بکشید تا چرخ های عقب ماشین نیز ترمز داشته باشد . کمک دیگر ترمز دستی این است که از فشار آمدن به ضامن پارک جلوگیری میکند و همچنین ، در صورت مستهلک بودن (خلاصی زیاد) و یا تنظیم نبودن آن ، احتمال اینکه در زمان استارت زدن و بعد از روشن شدن موتور، گیربکس به دنده عقب بیفتد ، وجود دارد ، که در این صورت نیز ترمز دستی از حرکت اتومبیل جلوگیری میکند.
دنده خلاص (N ):
در این صورت نیروی محرکه موتور از چرخ ها توسط گیربکس جدا شده و چرخ ها میتواند آزاد شده از موتور حرکت کنند. این دنده و دنده پارک تنها حالت ها برای استارت زدن موتور میباشد در صورت خاموش شدن موتور در حین حرکت از این حالت برای استارت زدن و روشن شدن مجدد استفاده میشود.و در حین حرکت میبایست اتومبیل در دنده ی دی باشد.
در پشت چراغ قرمز اتومبیل باز در همان حالت دی میباشد. و خلاص نکنید چون این کار باعث استهلاک گیربکس میشود.
D (درایو) :
این حالت برای رانندگی به جلو و تعویض تمامی دنده ها به طور اتوماتیک استفاده میشود . تا قبل از سال ۱۹۹۵ اتومبیل ها به سه دنده جلو مجهز بودن و سپس دنده چهار و پنج به آن اضافه شد.
اتومبیل های امروزی مثل تویوتا کمری ، هیوندا ، کیا ، بی ام و سری ۳ و ۵ و۷ گیربکسهای شش دنده به جلو دارند و حتی بنز های مدل بالا به نوع گیربکسهای هفت دنده جلو مجهز شده اند.
OD (اور درایو) :
این حالت بر روی اتومبیل های با گیربکس های با کنترل الکترونیکی اولیه نصب شد. کلید اور درایو به حالت در جاده و بزرگراه ها و در رانندگی داخل شهری مناسب میباشد.
:L2
این حالت ، دنده سنگین اتومبیل های اتوماتیک میباشد که در سراشیبی های طولانی خصوصا در جاده های کوهستانی ( مانند جاده کندوان) مورد استفاده میباشد. در این حالت از موتور برای ترمز کردن استفاده میشود ( ترمز موتور)
زیرا ترمز کردن مکرر باعث گرم شدن لنت های ترمز میشود و خود گرما عامل کاهش اصطحکاک میشود و در نهایت در دمای بالا ترمز عمل نمیکند . در این حالت ، تعویض دنده تا دنده ۲ خلاصه میشود که باعث ترمز موتور میشود در بعضی از مدل ها مثل پراید در حالت L2 اتومبیل با دنده دو آغاز به حرکت میکند. ( همچنین برای رانندگی روی برف و یخ استفاده میشود )
L1:
این حالت همانند L2 دنده سنگین میباشد اما در این حالت اتومبیل در دنده یک باقی میماند و برای سرعت های کم مورد استفاده دارد.
Tiptronic : تیپ ترونیک
در اتومبیل های تیپ ترونیک ، گیربکس اتومبیل همان گیربکس اتوماتیک می باشد و تفاوت آن در قسمت دسته دنده و برنامه ها کامپیوتر می باشد به این صورت که در قسمت دست دنده سنسوری وجود دارد که وقتی شما دسته دنده را به حالت تیپ ترونیک می برید این سنسور به کامپیوتر گیربکس اطلاع می دهد که که راننده مایل است خودش تعویض دنده را انجام بدهد و به همین دلیل حرکت دادن دسته دنده به تیپ ترونیک در زمان امکان پذیر است اما هنوز فرمانی که شما توسط حرکت دادن دسته دنده می فرستید از طریق کامپیوتر به گیربکس انتقال می یابد و در صورتی که کامپیوتر متوجه شود که راننده فرمان صحیح را نمی دهند خودش فرمان صحیح را ارسال می کند تا از خرابی و عملکرد نادرست اتومبیل جلوگیری شود برای مثال اگر دنده را راننده عوض نکند و دور موتور به قسمت قرمز (خطرناک ) برای موتور برسد خودش دنده را عوض می کند و یا اگر با دنده چهار توقف کنید خودش دنده را به یک پایین می آورد .
کاربرد اول تیپ ترونیک این است که آپشن رانندگی دنده ای را به راننده می دهد اما کار مهم تر آن مهیا کردن دنده سنگین یا ترمز موتوری برای رانندگی طولانی در سراشیبی است که ترمز کردن مداوم می تواند لنت های ترمز را بیش از حد داغ کند و بالا رفتن دمای لنت ترمزها ضریب اصطکاک را پایین می آورد و این عامل باعث عدم ترمز گرفتن کامل می شود و
کلید S : در این حالت کامپیوتر گیربکس برنامه ای را اجرا می کند که باعث می شود دنده های معکوس دیرتر عوض شوند و این عامل باعث افزایش قدرت دنده و تیزرو شدن اتومبیل می شود.
کلید ستاره * : این حالت برای رانندگی در شرایط برف و یخ بوده و باعث می شود حرکت اتومبیل با دنده ۲ شروع شود و همچنین با انقال دادن قدرت کمتر به چرخ ها باعث عدم بکسواد و لغزش می گردد .
تفاوت انواع گیربکس های اتوماتیک خودرو در چیست؟
با پیشرفت علم و تکنولوژی و نیاز روز افزون خودروها به بهینه سازی و بازدهی بالاتر، مدام تکنولوژیهای تازهتر در زمینه جعبه دندههای اتوماتیک در حال عرضه هستند که بسیاری از این تکنولوژیها بر اساس همین نوع جعبه دندههای اتوماتیک ساده و با افزوده شدن چند قطعه مکانیکی و الکترونیکی و هیدرولیکی عمل کرده و بعضی از آنها از پایه و اساس با این گیربکسهای اتوماتیک معمولی تفاوت دارند.
در این مطلب به بررسی انواع CVT و AMT و همچنین اصطلاحات تیپ ترونیک و شیفت ترونیک میپردازیم.
جعبه دندههایCVT
هنگامی که در یک خودرو و در شرایط عادی راننده اقدام به تعویض دنده میکند این عمل در گیربکس موجب درگیر شدن دو چرخ دنده با اندازهها و تعداد دندانههای متفاوتی میشود.
درگیر شدن این چرخ دندههای متفاوت سبب بوجود آمدن ضریب دندههای گوناگون (متناسب با تعداد دندانهها و قطر چرخ دنده) میشود و گشتاور و دور بر اساس این ضریب دنده از موتور به چرخها منتقل میشود.
این نحوه درگیری چرخ دندهها در جعبه دندههای دستی کاربرد دارد که در نمونههای اتوماتیک این نسبت دندهها بوسیله درگیر شدن چرخ دندههای خورشیدی و سیارهای و قفسه نگهدارنده و چرخ دنده رینگی ایجاد میشود اما در جعبه دندههای CVT خبری از این چرخ دندههای خورشیدی و سیارهای و… نیست بلکه تکنولوژی و فرآیند نوینی در حال رخ دادن در زیر پوسته این سیستمهای انتقال قدرت است.
استفاده از این نوع سیستم انتقال قدرت به سرعت در حال رشد بوده و کارخانجاتی مانند رنو، نیسان، جنرال موتورز، فولکس واگن و… در حال استفاده و تحقیق و توسعه این نوع از سیستمهای انتقال قدرت هستند.
اجزا اصلی تشکیل دهنده سیستم انتقال قدرت از نوع CVT عبارتند از پولی ورودی (محرک)، پولی خروجی (متحرک) و تسمه مخصوص از جنس فلز یا پلاستیک.
هرکدام از پولیهای محرک و متحرک (ورودی و خروجی) از دو مخروط تشکیل شدهاند که این مخروطها میتوانند در راستای محوری که روی آن نصب شدهاند حرکت کنند و به هم نزدیک و دور شوند بر روی این دو پولی تسمهای که بعضا دارای سطح مقطع V شکل است، قرار میگیرد.
زمانی که دو مخروط تشکیل دهنده هر پولی به هم نزدیک میشوند به دلیل سطح شیبدار مخروطها تسمه بر روی سطح شیبدار مخروط حرکت کرده و به سمت بالا رانده میشود. با این عمل در واقع شعاع پولی که تسمه با آن در تماس است افزایش مییابد. زمانی که دو مخروط از هم فاصله بگیرند عرض پولی بیشتر شده و تسمه پایین میرود و بین دو سر مخروط قرار میگیرد یا این عمل شعاع پولی که تسمه روی آن متصل است کاهش مییابد.
زمانی که دو پولی که هرکدام از دو مخروط متحرک تشکیل شدهاند عرض خود را از طریق جابجایی مخروطها تغییر میدهند، بینهایت شعاع پولی ایجاد میشود و همانطور که میدانیم نسبت میان شعاع پولی ورودی و خروجی سبب ایجاد بینهایت ضریب دنده میشود به همین دلیل زمانی که خودرو در حال حرکت است با افزایش یا کاهش سرعت عرض این پولیها کم و زیاد شده و و نسبت دندهای را متناسب با وضعیت حرکتی خودرو ایجاد میکند.
به همین دلیل است که گفته میشود بر خلاف سایر جعبه دندههای اتوماتیک و دستی که تعداد محدودی ضریب دنده را تولید میکنند، در جعبه دندههای CVT بی نهایت نسبت دور ایجاد میشود که این امر سبب از بین رفتن شوک و تغییر دورهای ناگهانی ناشی از تعویض دندهها میگردد و به صورت پیوسته و متغیر در هر لحظه ضریب دنده مناسب انتخاب میشود.
.
از جمله مزایا استفاده از این نوع سیستمهای انتقال قدرت میتوان به کاهش مصرف سوخت تا بیش از 18 درصد نسبت به گیربکسهای خودکار معمولی، انتقال روانتر و یکنواختتر قدرت موتور، کارایی دینامیکی بهتر، شتابگیری بهتر، کارکرد دائمی موتور در بهینهترین دور که ضمن کمک به سلامت موتور موجب کاهش مصرف سوخت میشود.
جعبه دندههای AMT
AMT مخفف شده عبارت Automated Manual Transmission به معنای سیستم انتقال قدرت دستی اتوماتیک شده است.
این نوع از گیربکسها در واقع راحتی استفاده از گیربکسهای اتوماتیک را به ویژه در ترافیکهای شهری برای راننده به ارمغان میآورند در حالی که پیچیدگی و هزینه بالای گیربکسهای اتوماتیک را ندارند.
در واقع این نوع از سیستمهای انتقال قدرت همان گیربکسهای دستی هستند که عمل کلاچگیری و تعویض دنده در آنها بوسیله یک مجموعه الکترونیکی و مکانیکی صورت میپذیرد.
AMTها از اجزای اصلی شامل واحد انتخاب حالت دنده، واحد کنترل کننده الکترونیکی ECU، دریچه گاز برقی(مبدل دریچه گاز برقی)، عملگرهای برقی تعویض دنده و کلاچ گیری تشکیل شدهاند.
در این نوع از سیستمهای انتقال قدرت راننده میتواند با قرار دادن اهرم تعویض دنده در حالت مخصوص به تعویض دستی، شخصا اقدام به تعویض دندهها کند و همچنین میتواند با قرار دادن در حالت اتوماتیک این کار را به مجموعه الکترونیکی و مکانیکی تعبیه شده بسپارد.
هنگامی که راننده اهرم تعویض را در حالت اتوماتیک قرار میدهد واحد کنترل الکترونیکی به کلاچ برقی دستور میدهد و عملیات کلاچگیری انجام میشود، سپس واحد تعویض دنده برقی اقدام به درگیر کردن گیربکس دستی در دنده یک میکند، اما کماکان سیستم کلاچ برقی عملیات کلاچ گیری را ادامه میدهد(مشابه حالتی که خودرو را در دنده یک قرار داده و پدال کلاچ را پایین نگه داریم). سپس زمانی که راننده اقدام به فشردن پدال گاز میکند بر اساس دور موتور و موقعیت دریچه گاز، کلاچ برقی اقدام به درگیر کردن مجموعه دیسک و صفحه کرده و خودور شروع به حرکت میکند.
زمانی که اهرم تعویض در حالت دستی قرار میگیرد فرامین لازم برای وارد مدار شدن کلاچ برقی و مجموعه تعویض دنده برقی توسط راننده داده میشود، به طوری که وقتی راننده اهرم تعویض را در جهت سبککردن دندهها فشار دهد این پیام از طریق واحد پردازش به مجموعه کلاچ و تعویض کننده برقی دندهها فرستاده میشود و گیربکس یک دنده سبکتر میشود (مثلا از 2 به3).
آشنایی با اصطلاحات تیپ ترونیک و شیفت ترونیک
تیپ ترونیک و شیفت ترونیک نوع خاصی از جعبه دندهها به شمار نمیروند، بلکه به عنوان یک تکنولوژی و امکان ویژه برای تعویض دندهها شناخته میشوند.
در گیربکسهای اتوماتیک تیپترونیک و شیفت ترونیک بر خلاف گیربکسهای اتوماتیک معمولی، این اختیار به راننده داده شده است که به صورت دستی و از طریق اهرم تعویض دنده یا از طریق شیفترهای تعبیه شده در پشت فرمان خودرو دستور سبک یا سنگین کردن دندهها را بدهد.
در این سیستم اگر راننده اهرم تعویض را در حالت اتوماتیک قرار دهد تعویض دندهها به صورت اتوماتیک انجام میشود، اما اگر اهرم را در وضعیت دستی قرار دهد میتواند با استفاده از حرکت خاص تعریف شده برای اهرم دنده یا با استفاده از شیفترها خود اقدام به تعویض دندهها کند.
البته در این حالت چناچه تعویض دندهها از جانب راننده به موقع صورت نپذیرد و از محدوده قرمز تعریف شده برای موتور و گیربکس عبور کند برای جلوگیری از آسیب به موتور و گیربکس، به صورت اتوماتیک دنده سبک میشود. لازم به ذکر است بسیاری از شرکتهای خودروسازی اسامی انحصاری را بر روی این نوع از سیستم تعویض دنده قرار میدهند، اما در واقع عملکرد بیشتر آنها شبیه هم است.
گیربکس CVT |
گیربکس AMT |
گیربکس اتوماتیک تیپترونیک یا شیف ترونیک |
|
کمک به کاهش مصرف سوخت نسبت با سایر گیربکسهای اتوماتیک انتقال قدرت یکنواختتر و و روانتر کمک به کارکرد همیشگی موتور در بهینه ترین دور نداشتن پیچیدگی بسیار بالای گیربکس های اتوماتیک شیف ترونیک شتابگیری بهتر هزینه نگهداری و استهلاک بسیار کمتر نسبت به سایر گیربکس های اتوماتیک |
نداشتن پیچیدگی و هزینه های نگهداری و قیمت گران گیربکس های اتوماتیک نصب و راه اندازی آسان به دلیل تسریع تعویض دنده و انتقال گشتاور مطلوبتر در خودروهای سوپر اسپرت بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد |
سرعت و دقت بالا در تعویض دنده ها راحتی در ترافیک های شهری هوشمندی و دقت بسیار خوب کمک به مصرف بهینه سوخت در نمونههای پیشرفته |
مزایا |
هزینه نگهداری بالا ( اما کمتر از سایر گیربکسهای اتوماتیک) نیاز به استفاده از روغن های خاص و گران قیمت این گیربکس ها به علت نرمی بیش از حد در کارکرد و ثابت ماندن دور موتور هیچ حسی از تعویض دنده و رانندگی اسپرت را به راننده منتقل نمیکند دارای ضعف انتقال گشتاور بالا به علت استفاده از پولی و تسمه |
نداشتن دقت کافی در حد و اندازه گیربکس های اتوماتیک پیشرفته نداشتن همخوانی کامل با تمامی گیربکس های دستی |
تکنولوژی بسیار پیچیده گران قیمت هزنیه های نگهداری بالا وزن بالا گیربکسهای خانواده ترونیک به علت داشتن استهلاک بالا نسبت به سایر گیربکسهای اتومات دیگر در درازمدت برای ترافیک مناسب نیستند |
معرفی سیستم تیپ ترونیک
در پنجاه سال اخیر یکی از خواستههای خریداران اتومبیلها، داشتن دنده معمولی ( دستی ) همراه با دنده اتوماتیک بوده است. بوجود آمدن سیستم گیربکس اتوماتیک برای خودروها یک انقلاب بزرگ در صنعت اتومبیل سازی بود و امروزه میتوانیم مشاهده کنیم که این اختراع، به سرعت فراگیر شده است و میتوان گفت تمامی خودروسازان بزرگ دنیا از این سیستم گیربکس در خودروهای خود استفاده کردهاند. اما یکی از دلایلی که گیربکسهای معمولی یا دستی از بین نرفتهاند را میتوان سرعت تعویض ضریب دنده در این گیربکسها دانست، به دلیل آن که تعویض دنده و مقدار نیروی انتقال یافته به چرخها، در گیربکسهای معمولی توسط خود راننده انجام میشود میتوان گفت که اتومبیلهایی که از گیربکسهای معمولی استفاده میکنند، در مجموع شتاب بالاتری نسبت به خودروهایی که از گیربکس اتوماتیک بهره میبرند، دارند.
فلسفه وجودی تیپ ترونیک
اجزا و فناوریهایی که در گیربکسهای اتوماتیک استفاده میشود، طوری برنامه ریزی شدهاند که دور موتور اتومبیل را قبل از تعویض ضریب دنده به حداکثر برسانند، زیرا این امر باعث میشود فشار کمتری به موتور خودرو وارد شود و همینطور کنترل خودرو را برای کاربر راحتتر میکند. اما اگر شما بخواهید با خودرو خود در مسابقه شتاب شرکت کنید و یا از رانندگی کسل کننده در خیابانها خسته شدهاید، قطعا گیربکسهای اتوماتیک برای شما مناسب نیست. طراحان پورشه در سال ۱۹۷۱ برای اولین بار نوعی جدید از گیرکسهای اتوماتیک را بر روی نسخه قدیمی ۹۱۱ آزمایش کردند، که این اجازه را به راننده میداد که بتواند همزمان با داشتن سیستم گیربکس اتوماتیک، گیربکس معمولی را هم تجربه کند. پورشه تا سال ۱۹۸۰ این سیستم جدید انتقال نیرو را ارائه نداد، ولی در پایان همان سال همراه با نسل جدید اتومبیل ۹۱۱ خود، اولین سری گیربکسهای تیپ ترونیک را معرفی کرد. سیستم تیپ ترونیک پورشه که امروزه به نام انحصاری PDK شناخته میشود، این اجازه را به صاحبان اتومبیلها میدهد که آرامش و راحتی گیربکس اتوماتیک را همراه با هیجان و سرعت گیربکس معمولی، به صورت یکجا داشته باشند.
در سال ۱۹۹۰ پورشه با گسترش تیپ ترونیک، باعث شد که مابقی کمپانیهای خودروسازی دنیا بتوانند از این سیستم انتقال نیرو استفاده کنند. تیپ تروینیک این اجازه را به رانندگان میداد که بتوانند با خودرو اتوماتیک خود در مسابقات اتومبیل رانی نیز شرکت کنند و در واقع میتوان گفت تیپ ترونیک یک انقلاب بزرگ در صنعت مسابقات اتومبیل رانی نیز بود، که باعث شد شرکت کنندگان رالیها و مسابقات محلی در سراسر دنیا حدود ۲۰ درصد افزایش یابد.
تیپ ترونیک چگونه کار میکند
تیپ ترونیک در واقع یک نوع سیستم حرکتی تسمههای جعبه دنده است که این امکان را به راننده اتومبیل میدهد که در زمان کنترل و هدایت نیرو توسط سیستم گیربکس اتوماتیک خودرو، بتواند ضریب دنده خودرو را کم یا زیاد کند. سیستم تیپ ترونیک بر پایه الگوریتمهای گیربکس اتوماتیک خودرو ضریب دنده را تغییر میدهد از همین رو رانندگان فقط قادر هستند یک مرحله یا ضریب از مقدار دنده را کم یا زیاد کنند. تیپ ترونیکهای امروزی بسیار دقیقتر شده اند و با سیستمهای کامپیوتری خودروها و همگام با مابقی سیستمهای داخلی خودرو عمل میکنند که همین موضوع باعث شده است که در هنگام تعویض دنده توسط راننده به موتور خودرو هیچگونه فشاری وارد نشود.
معمولا در خودروهای امروزی، تعویض دنده تیپ ترونیک توسط خود اهرم داخلی خودرو انجام میشود و یا در بسیاری از اتومبیلها از شیفترهای پشت فرمان (دنده پشت فرمان) استفاده میکنند.
گردآوری و بازنشر: مجله خودرو