مجله تخصصی خودرو اخبار خودرو , قیمت خودرو , خرید و فروش خودرو , قیمت ماشین , قیمت اتومبیل
علائم گرفتگی و کثیف شدن سوزن انژکتورها+نحوه رفع عیب انژکتورها
می‌دانیم که تمیز کردن انژکتورهای (سوخت‌پاش‌های) خودروهایمان در بهبود عملکرد آنها مؤثر است، اما چقدر دقیق می‌توانیم بگوییم که چه زمانی نیاز به تمیز شدن دارند؟ برای کسی که به خودرویش اهمیت می‌دهد، اما دانش فنی کافی ندارد، تشخیص سلامت موتور خودرو و دریافت علائم گرفتگی انژکتورها ممکن است کار دشواری باشد. در این مقاله مروری بر این علائم و روش‌های عیب‌یابی انژکتور خواهیم داشت.
قبل از اینکه وارد جزئیات شویم، باید گفت که هیچ روش مطمئنی برای مطلع شدن از وضعیت دقیق سلامت انژکتورها وجود ندارد، جز اینکه به‌صورت دستی نازل‌های سوخت پاش بررسی شوند و با کمک دستگاه‌های مخصوص، آزمایش‌های جریان سوخت صورت گیرد. بنابراین، تمام مطالبی که در ادامه می‌آیند، تنها برای افزایش قدرت تخمین شما هستند و می‌توانند هشیاری شما را نسبت به وضعیت سیستم سوخت خودرویتان افزایش دهند.
دیر یا زود انژکتورهای موتور انژکتوری خودروی شما کثیف خواهند شد یا تا حدی مسدود میشوند. این موضوع به‌خصوص در خودروهایی که در سیکل‌های کوتاه‌مدت حرکت می‌کنند، بیشتر اتفاق می‌افتد (مانند پیمودن مسافت‌های کوتاه در شهر) زیرا روشن و خاموش کردن مکرر موتور، گرفتگی انژکتورها را افزایش می‌دهد. این موضوع یکی از مسائل غیرقابل‌اجتناب در قلمرو عملکرد موتورهای انژکتوری است. مگر اینکه از خودروی خود به‌درستی نگهداری کنید.
وظیفه انژکتورها این است که سوخت را در زاویه مناسب و به مقدار موردنیاز برای کارکرد بهینه موتور به داخل آن بپاشند. و از آنجاکه در هر موتور چندین انژکتور وجود دارد که باید سوخت را به‌صورت یکنواخت بپاشند، تنها یک انژکتور کثیف می‌تواند در عملکرد موتور تأثیر بگذارد.
نکته مهم: اگر تنها یکی از انژکتورها دچار مشکل شده است، فقط آن انژکتور معیوب را تعویض نکنید. انژکتورها به‌صورت هماهنگ با هم کار می‌کنند و به همین خاطر اگر تصمیم دارید انژکتورهای نو بخرید، باید کل انژکتورها را تعویض کنید. در غیر این صورت ممکن است باز هم دچار مشکل شوید.
علائم اولیه خرابی انژکتور همیشه قابل تشخیص نیستند، زیرا موتورهای مدرن حسگرهای درونی و کامپیوترهایی دارند که می‌توانند نسبت سوخت و هوا را به نحوی اصلاح کنند تا مشکلات جزئی جبران شوند و راننده، اثر آنها را احساس نکند. این موضوع باعث میشود مراحل اولیه گرفتگی انژکتورها قابل‌تشخیص نباشد.
هنگامی‌که گرفتگی انژکتورها به حدی شدید شود که ECU نتواند با تنظیم یا اصلاح نسبت سوخت و هوا آن را جبران کند، موتور خودرو به‌تدریج دچار مشکلات زیر میشود:
- تأخیر، مکث یا ریپ زدن هنگام دور گرفتن موتور:
بدون مخلوط سوخت و هوای مناسب احتراق داخل سیلندرها به تأخیر می‌افتد.
- احتراق نامنظم:
مخلوط سوخت و هوای فقیر (هوای زیاد و بنزین کم) در سیلندرها منجر به احتراق ناقص میشود. ممکن است یکی از گام‌های احتراق در سیلندر رخ ندهد که باعث کاهش قدرت آنی موتور میشود و صدای محسوسی تولید میکند. با شدت گرفتن این مشکل، راننده از موتور یا سیستم انتقال قدرت، ضربه و لرزش ایجاد‌شده را احساس میکند.
- افت عملکرد موتور:
موتور برای احتراق مناسب و قوی نیاز به سوخت کافی دارد. اگر احتراق به تأخیر بیفتد یا جلوی آن گرفته شود از قدرت موتور کاسته میشود و خودرو شتاب کافی نخواهد داشت.
- لرزش موتور یا حالت واماندگی (توقف ناگهانی موتور) هنگام کارکرد در دور آرام
پاشش سوخت به‌صورت نامساوی بین سیلندرها باعث میشود که دور موتور خیلی پایین بیاید و حالت واماندگی رخ دهد.
- رد شدن در آزمون آلایندگی:
افت راندمان احتراق منجر به سوختن ناقص و ناهماهنگ سوخت و افزایش تولید آلاینده‌ها میشود. بنابراین خودروی معیوب در آزمون‌های معاینه فنی، مردود میشود.
- افزایش مصرف سوخت:
وقتی راندمان احتراق افت کند، اغلب مجبور می‌شوید بیشتر گاز بدهید و سوخت بیشتری مصرف کنید تا سطح عملکرد دلخواه شما حاصل شود.
وقتی متوجه این علائم در یک موتور انژکتوری شدید، استفاده از مواد تمیزکننده انژکتور، یکی از گزینه‌های آسان و در دسترس است. هرچند بهتر است پیش از بروز مشکل، به‌صورت اصولی و منظم از انژکتورشورها (هم افزودنی‌های مایع و هم کیت تمیزکننده دستی) استفاده کنید. پیشگیری بهتر از درمان است.
نکته مهم: خودروهای مجهز به توربوشارژر در معرض خطر پدیده ناک یا انفجارهای نامنظم و کنترل نشده هستند که آسیب‌های جدی به موتور وارد می‌کنند. این حالت در اثر فقیر بودن بیش‌ازحد مخلوط سوخت هوا (هوای زیاد و بنزین خیلی کم) که در اثر کثیف بودن انژکتور پیش می‌آید، اتفاق می‌افتد. در موتورهای توربوشارژر، هوا به‌صورت فشرده وارد موتور میشود و خطر فقیر بودن مخلوط سوخت و هوا، افزایش می‌یابد.
موتورهای توربوشارژی که به دورهای خیلی بالا میرسند، به پاشش سوخت بسیار دقیق‌تری نسبت به دیگر انواع موتورها نیاز دارند. اگر انژکتورها کثیف و گرفته باشند یا از تعادل خارج شده باشند، خطر آسیب دیدن موتور بسیار بالا می‌رود.
البته چنین نیست که مشکل ناک یا احتراق نامنظم در اتومبیل‌های غیر توربوشارژ که از موتورهای تنفس طبیعی استفاده می‌کنند، مشکل‌ساز نباشد و قطعاً در این موتورها نیز می‌تواند تأثیر منفی بگذارد. اما در اکثر موتورهای انژکتوری معمولی، ناک اغلب در اثر استفاده از بنزین با اکتان پایین پیش می‌آید. انژکتورشورهای مایع برای افزایش اکتان سوخت طراحی نشده‌اند و راه‌حلی برای این مشکل نیستند، ولی محصولاتی در بازار هستند که علاوه بر شستشوی انژکتور، عدد اکتان بنزین را بالا می‌برند و در نتیجه به کاهش ناک یا انفجارهای نامنظم خطرناک کمک می‌کنند.
البته تمام علائمی که در بالا ذکر شد می‌توانند به مشکلاتی غیر از مشکلات مربوط به انژکتورها مربوط باشند. مثلاً ضعف پمپ‌بنزین خودرو، می‌تواند علایمی مشابه گرفتگی انژکتور داشته باشد. موتور خودرو یک دستگاه پیچیده است و معمولاً چندین قطعه مجزا، علائم خرابی مشابهی دارند. همیشه برای اطمینان از اینکه مشکل خودرویتان کجاست، به مکانیک خبره مراجعه کنید.
استفاده از انژکتورشوی‌های دستی با هزینه کم و سهولت استفاده، می‌تواند بروز عیب را کاهش دهد. حتی بعد از بروز عیب، قبل از اینکه خودروی خود را به مکانیکی ببرید، افزودن یک مایع تمیزکننده انژکتور به مسیر سوخت (مسیر سوخت از باک تا ریل سوخت و انژکتورها) ممکن است مشکل خودرویتان را حل کند.
مشکلاتی که برای انژکتورها به وجود می‌آید کدامند؟
در شماره‌های گذشته به طور مفصل در مورد سیستم‌های انژکتوری و مزایای آنها نسبت به کاربراتور توضیحاتی داده‌ایم. آنچه این بار قصد داریم مرور کنیم، ساختار داخلی انژکتورها است چرا که بار اصلی تزریق سوخت در سیستم‌های انژکتوری بر دوش همین قطعه نسبتاً کوچک، پر اهمیت و گاهی اوقات گران قیمت است. انژکتورها به عنوان بخشی از سیستم سوخت‌رسانی، وظیفه پاشش سوخت به داخل موتور را بر عهده دارند و از این نظر می‌توان آنها را به سرباز‌های خط مقدم تشبیه کرد.
اساس کار سیستم‌های سوخت‌رسان انژکتوری (Fuel Injection System)، همان‌گونه که از نام آن پیدا است بر دوش انژکتورها است. در حقیقت این انژکتورها هستند که کنترل میزان و زمان پاشش سوخت را بر عهده دارند و با فرامینی که از ECU خودرو دریافت می‌کنند کنترل پاشش سوخت را انجام میدهند.
اما چرا از واژه «کنترل» استفاده می‌کنیم؟ به یک علت کاملاً ساده چون انژکتورها با وجود اهمیتی که در چرخه سوخت‌رسانی خودرو دارند و البته بر‌خلاف باور عمومی، به تنهایی هیچ توانایی خاصی در زمینه پاشش سوخت ندارند. به نظر می‌رسد می‌خواهیم نقش انژکتورها را کم رنگ کنیم. شاید هم این‌گونه باشد چون از یک نگاه ساده، انژکتور در حقیقت کار خاصی انجام نمی‌دهد بلکه فقط یک استوانه کوچک است که یک سر آن سوراخ ریزی قرار گرفته و سوخت از این سوراخ ریز با فشار به داخل مانیفولد هوا تزریق میشود. اما همین وظیفه به ظاهر ساده نیاز به سیستمی دقیق دارد که بهتر است پیش از پرداختن به ساختار انژکتور، آن را مرور کنیم.
از باک تا انژکتور
اساس کار سیستم‌های انژکتوری بر فشار بالای سوخت در زمان ورود به داخل سیلندر است و اصطلاح پاشش سوخت نیز از همین جا می‌آید در حالی که در مورد کاربراتور در حقیقت این جریان هوای ورودی به موتور بود که بنزین را با خود همراه می‌کرد و عملاً بنزین داخل سیلندر «ریخته» می‌شد به جای آنکه پاشیده شود. اما پاشش سوخت نیازمند افزایش فشار است و پمپ بنزین وظیفه این افزایش فشار را در سیستم بر عهده دارد. این پمپ بنزین از نوع برقی است و می‌تواند فشار لازم را فراهم کند و این فشار، بنزین را از باک به موتور می‌رساند. در موتور این بنزین وارد ریل سوخت میشود. ریل سوخت به طور ساده لوله‌ای است که بنزین از یک سوی آن وارد شده و مقداری از بنزین از سوی دیگر آن خارج میشود و بخشی از سوخت نیز بر حسب نیاز موتور برای احتراق مورد مصرف قرار می‌گیرد.
اکنون سوخت به موتور خودرو رسیده اما هنوز تا رسیدن به داخل سیلندرها و در نهایت تولید نیرو یک گام دیگر باقی مانده است. بر روی ریل سوخت، به تعداد سیلندرهای خودرو انژکتورهایی نصب شده است (البته مدل‌های تک انژکتوری در دهه ۹۰ برای مدتی کوتاه رایج شد که نمونه‌هایی از آن را می‌توان در محصولات قدیمی‌تر دوو دید). این انژکتورها از یک سو به ریل سوخت خودرو متصل‌اند و از سوی دیگر به بالای سیلندر و داخل مانیفولد هوا (البته محل این انژکتورها در موتورهای تزریق مستقیم سوخت متفاوت است). اکنون سوخت توانسته از باک خود را به داخل موتور برساند اما انژکتورها نمی‌توانند بدون کنترل سوخت را وارد سیلندر کنند چرا که در غیر این صورت عملاً به طور پیوسته سوخت در حال پاشیده شدن به داخل سیلندر است در حالی که تنها در لحظه‌ای خاص و البته به میزانی خاص سوخت باید به موتور تزریق شود.
اینکه چگونه انژکتور می‌تواند میزان و زمان پاشش سوخت را کنترل کند را در ادامه بررسی خواهیم کرد اما در این زمینه انژکتور به طور کامل تابع دستوراتی است که از جانب ECU خودرو دریافت میکند. ECU با بررسی اطلاعات به دست آمده از سنسور‌های مختلفی از جمله سنسور موقعیت دریچه گاز، سنسور موقعیت میل سوپاپ، سنسور دمای موتور و سنسور اکسیژن و …، زمان و مدت باز شدن انژکتور را تعیین کرده و از طریق سیستم‌های برق به انژکتور می‌رساند. به این ترتیب انژکتور براساس دستوری که ECU به آن می‌دهد در زمان مناسب و به مدت مشخص باز شده و سوخت پر فشار را به داخل مانیفولد تزریق میکند و این سوخت به همراه هوا در مرحله مکش وارد سیلندر میشود.
ساختار انژکتور
همان‌گونه که گفتیم انژکتور در حقیقت یک استوانه کوچک است که از یک سو به ریل سوخت متصل است و از سوی دیگر به داخل مانیفولد. به دلیل اتصال به ریل سوخت، همواره بنزین با فشار بالا داخل انژکتور وجود دارد ولی در حالت عادی انژکتور بسته است و این بنزین داخل انژکتور باقی می‌ماند و تنها در صوت باز شدن انژکتور است که بنزین می‌تواند وارد سیلندر شود.
ساختار انژکتور در شکل به طور کامل مشخص است. داخل بدنه انژکتور، مسیر باریکی برای عبور سوخت وجود دارد که در انتها به سوراخ بسیار ریز انتهای انژکتور می‌رسد. در مسیر این لوله یک قطعه کوچک فلزی مغناطیسی به شکل استوانه وجود دارد که یک سوزن ریز به انتهای آن متصل است که نقش سوپاپ انژکتور را بازی میکند. این سوزن در شرایط عادی سوراخ سر انژکتور را می‌بندد و به این ترتیب مانع از خروج سوخت پر فشار از انژکتور میشود و سوخت پشت این سوزن کوچک با فشار بالا متوقف می‌ماند. به این ترتیب بخش مربوط به بسته بودن انژکتور حل شده است اما اکنون زمان آن است که فرمان از ECU برای باز شدن انژکتور ارسال شود. برای این منظور، یک سیم پیچ به دور بدنه انژکتور نصب شده است. سیم پیچ‌ها به طور کلی با ورود جریان برق مستقیم مغناطیسی شده و مانند یک آهن‌ربا عمل می‌کنند و به این ترتیب می‌توانند قطعات آهنی را به سمت خود جذب کنند. این دقیقاً کاری است که در سیستم‌های درب باز‌کن برقی هم انجام میشود اما در انژکتورها تمام این اتفاقات در ابعاد کوچک‌تری رخ می‌دهد. زمانی که نیاز به باز شدن انژکتورها باشد، فرمان الکتریکی از جانب ECU ارسال میشود و این فرمان الکتریکی باعث آهن‌ربا شدن سیم پیچ شده و این آهن‌ربا، پیستون و به دنبال آن سوزن انژکتور را به سمت بالا میکشد. به این ترتیب سوزن انژکتور از سوراخ انژکتور دور شده و مسیر سوراخ خروجی انژکتور باز میشود و سوخت می‌تواند با فشار از این سوراخ جریان پیدا کند. حال انژکتوری داریم که باز شده و سوخت از آن جریان پیدا میکند. پروسه جریان یافتن سوخت از داخل انژکتور به طور معمول در حد چند میلی ثانیه است و باید این مسیر به سرعت بسته شود.
برای بسته شدن مسیر، ECU ارسال جریان الکتریکی را قطع میکند اما قطع جریان برق به تنهایی نمیتواند با سرعت لازم انژکتور را ببندد. برای این منظور به مجموعه سوپاپ یا سوزن انژکتور یک فنر متصل میشود که وظیفه دارد این مجموعه را به داخل بکشد تا در حالت عادی انژکتور بسته باشد. این فنر آنقدر قدرت دارد که بتواند انژکتور را سریع ببندد و در عین حال آنقدر قوی نیست که در مقابل نیروی مغناطیسی حاصل از سیم پیچ مقاومت کند و اجازه می‌دهد انژکتور در زمان لازم باز شود. به این ترتیب انژکتور می‌تواند در کسری از ثانیه باز شده و به سوخت پر فشار اجازه خروج بدهد و به سرعت هم بسته شود تا از خروج بی‌دلیل سوخت جلوگیری کند. پیش از این گفتیم پمپ بنزین وظیفه تامین فشار سوخت لازم برای پاشش به مجموعه موتور را بر عهده دارد. این فشار سوخت ثابت است و سیستم مدیریت موتور خودرو متناسب با نیاز موتور، زمان باز بودن انژکتورها را تغییر می‌دهد تا از این طریق میزان بنزین تزریق شده به موتور تغییر کند. در دورهای موتور پایین و در شرایطی که فشار کاری زیادی بر روی موتور نیست، انژکتورها در زمانی بسیار کوتاه باز و بسته شده و به این ترتیب مقدار بسیار کمی از سوخت به داخل سیلندر پاشیده میشود. به این ترتیب بخشی از سوختی که از جانب پمپ به ریل سوخت فرستاده شده است مصرف نشده باقی می‌ماند و در صورتی که راهی به بیرون پیدا نکند باعث متوقف شدن فرآیند کاری سیستم میشود چرا که پمپ دیگر نمیتواند جریان بنزین را ایجاد کند. برای این منظور بنزین مصرف نشده از انتهای ریل سوخت و از طریق شیلنگی جداگانه بار دیگر به باک باز‌می‌گردد تا جریان سوخت برقرار شود. بد نیست بدانید یکی از راه‌های کشیدن بنزین از خودروهای جدید هم همین لوله برگشت سوخت است. باک بنزین بسیاری از خودروها دارای یک توری اولیه است تا از ورود اجسام بزرگ به باک جلوگیری کند و به این ترتیب نمی‌توان از باک آنها با روش‌های قدیمی سوخت را در مواقع خاص بیرون کشید. برای این منظور کافی است لوله برگشت سوخت به باک را بیابید و آن را از موتور جدا کنید. در این لحظه با روشن شدن موتور، سوخت برگشتی از این باک جریان پیدا میکند و می‌توانید آن را از طریق ریختن در یک ظرف مورد استفاده قرار دهید. البته در نظر داشته باشید این روش به دلیل احتمال ریختن بنزین بر روی بخش‌های داغ موتور خطرات خاص خود را دارد و تنها در مواقع خاص باید از آن استفاده کرد زیرا بسیار خطرناک است.
توضیحات ساده شده کارکرد انژکتور در این بخش به معنی سادگی ساخت این مجموعه نیست چرا که ساخت انژکتور فرآیندی بسیار دقیق است و در حال حاضر نیز معدود شرکت‌هایی در سطح بین‌المللی توانایی تولید انژکتور را دارند چرا که تلورانس‌های تولیدی انژکتور در حد یک میکرون بوده و جزو دقیق‌ترین اجزا خودرو است.
یکی از نکات مهم در انژکتور، ترکیب مکانیک و الکترونیک در آن است و به همین دلیل عیب‌یابی آن نیاز به دانش ویژه‌ای دارد. انژکتور بر‌خلاف بسیاری از سنسور‌های موجود در موتور خودرو خرابی خود را به اطلاع ECU نمی‌رساند و برای بررسی خرابی احتمالی آن نیاز است انژکتور باز شده و کارکرد آن بررسی شود.
مشکلات انژکتور
در ایران انژکتور جزو قطعات حساس خودرو تقسیم‌بندی میشود هر چند در حالت عادی ممکن است انژکتور بدون مشکل چند ۱۰ هزار کیلومتر کار کند. یکی از علل خرابی انژکتور در خودروهایی که در کشورمان کار می‌کنند ناخالصی‌های فیزیکی موجود در بنزین است. این ناخالصی‌ها گاهی آنقدر ریز هستند که از فیلتر اولیه نصب شده بر روی پمپ بنزین و حتی فیلتر بنزین عبور می‌کنند و به انژکتور میرسند. انژکتورها دارای یک فیلتر بسیار ظریف هستند که سوخت پیش از ورود به مجموعه انژکتور از آن عبور میکند تا برای آخرین مرتبه هرگونه ناخالصی داخلی آن پاک شود. این فیلتر بسیار ظریف بوده و ممکن است به مرور در اثر ذرات معلق داخلی بنزین بگیرد. به علاوه گاهی ذراتی کوچک و یا محلول در بنزین از این فیلتر عبور می‌کنند که بعداً می‌توانند بر روی سوراخ ریز خروجی انژکتور و یا فاصله میان سوزن انژکتور و دهانه آن رسوب کرده و میزان پاشش انژکتور را کم کنند. در این شرایط با توجه به اینکه یک خرابی مکانیکی رخ داده است، ECU خودرو متوجه مشکل نمی‌شود و مدت زمان پاشش سوخت تغییر نمیکند اما این انژکتور به دلیل آنکه نمیتواند سوخت کافی را به بیرون بپاشد باعث ضعف توان موتور میشود. یکی دیگر از منابع آلودگی انژکتور، اجزای مومی بنزین است که نمی‌توان آن را ویژه بنزین ایران دانست و کم و بیش در تمامی کشور‌ها دیده میشود. این ذرات در زمان روشن بودن موتور به دلیل گرمای اطراف انژکتور به سرعت آب و سپس بخار میشوند اما پس از آنکه موتور خودرو خاموش شده و انژکتور سرد میشود بر روی بخش‌های داخلی و خروجی انژکتور می‌نشینند و به مرور تشکیل رسوبی را می‌دهد که شکل، جهت و میزان پاشش سوخت انژکتور را تغییر می‌دهد و بدنه انژکتور را نیز کثیف می‌کنند. به طور کلی انژکتور نیز مانند بسیاری دیگر از بخش‌های خودرو طول عمر مشخصی داشته و تعویض دورهای آن به خصوص در صورت بروز پدیده رسوب توصیه میشود چرا که انژکتور ساختار بسیار ظریفی دارد و این رسوبات بر کارآیی آن اثرات نامطلوبی بر جای می‌گذارند. از سوی دیگر شست‌وشوی انژکتور نیز باید به روش صحیح انجام شود. در ابتدا بهتر است انژکتورها به وسیله دستگاهی که به این منظور طراحی شده است تحت آزمون قرار گیرند تا میزان و کیفیت پاشش سوخت آنها ارزیابی شود. در مرحله بعد شست‌وشوی انژکتور باید با کمک دستگاه‌های مخصوص که براساس اولتراسونیک طراحی شده‌اند انجام شود تا اثر مناسبی بر جای بگذارد. در نهایت تعمیر کار باید در زمان بستن اورینگ‌های بالا و پایین انژکتور دقت کند تا از نشتی‌های احتمالی جلوگیری شود.
نحوه رفع عیب و شست وشوی انژکتورها
تميز بودن انژکتورهای سوخت برای عملکرد مناسب موتور، مصرف بهینه سوخت و کاهش آلایندگی ضروری است. انژکتورها در صورت کثیف بودن، به طور مناسب سوخت را انتقال نمی دهند و مانند انژکتورهای تمیز قادر به پاشش سوخت نیستند. زمانی که انژکتور در مدار بسته قرار دارد، سیستم کنترل بازخورد سوخت، رقیق بودن بنزین را جبران میکند، اما نمیتواند مشکل را به صورت اساسي اصلاح کند. اگر موتور علائم وجود انژکتورهای کثیف از جمله درجا كار كردن سخت، بد روشن شدن، كم بودن كشش و تولید مواد آلاینده بالا مثل هیدروکربن و مونوکسید کربن را نشان دهد، انژکتورها به تمیز كردن نیاز دارند. رقیق بودن مخلوط سوخت و هوا سبب ایجاد کد خطا در ECU میشود که منجر به روشن نشدن موتور و روشن شدن چراغ چک خواهد شد.
گرفتگي انژکتورها
محدودیت پاشش انژکتورهای سوخت به ميزان هشت تا 10 درصد سبب تاخیر در روشن شدن موتور میشود. در زمان بروز این اتفاق، اکسیژن تركيب نشده با سوخت وارد اگزوز شده و حسگر اکسیژن، مخلوط سوخت و هوا را رقیق میخواند؛ در این زمان، ECU نسبت به پیام دریافتی واکنش نشان داده و سپس تحريك انژکتور را افزایش ميدهد تا بنزین بیشتری پاشش کند. در موتورهای توربو، كثيفي انژکتورها سبب رقیق بودن مخلوط سوخت و هوا ميشود كه اين امر موجب آسیب به موتور خواهد شد. در دور بالای موتور، انژکتورها تمام سوخت را انتقال میدهند. در صورت کثیف بودن انژکتورها، مخلوط سوخت و هوا رقیق شده و احتراق ناقص رخ خواهد داد. خودروها به مسدود بودن انژکتور حساس هستند، اما انژکتورهای طرح سوزنی با احتمال مشکلات آلایندگی بالا نيز روبه رو بوده و آسیب پذیرتر هستند. انژکتورهایی که در آینده تولید خواهند شد در برابر گرفتگي و رسوبات مقاومتر خواهند بود. در ابتدای تولید انژکتورهای طرح سوزنی، شکل سوزن و اندازه دهانه مقدار سوخت از طریق انژکتور و شکل الگوی پاشش را تعیین میکند. طراحی انژکتورهای سوزنی به صورتی است که الگوی پاشش مخروطی شکل را ايجاد کنند، اما در صورت تجمع رسوبات بنزین در قسمت سوزن انژکتور، ممكن است انتقال سوخت محدود شود و الگوی پاشش ایراد پیدا کند و در نتیجه، سبب رقیق شدن تركيب هوا و سوخت شود. اغلب این رسوبات از خود بنزین است.
بنزین مخلوطی است از هیدروکربن های متفاوت که دارای ترکیبات مومی شکل و سنگین است. هر قدر هیدروکربن سنگین تر باشد، انرژی بیشتری برای سوزاندن لازم است. در صورت خاموش بودن موتور، انژکتورها گرمای زیادی را تحمل مي‌كنند، رسوب بنزین در سوزن های انژکتور بخار شده و مواد مومی شکل از خود به جای می گذارند. به دلیل خاموش بودن موتور، جریان خنک کننده ای برای عبور از ورودي ها وجود ندارد و هیچ بنزینی از انژکتورها عبور نمیکند، در نتیجه گرما رسوبات باقیمانده را به مواد سخت و مومی شکل تبدیل میکند. با گذشت زمان، احتمال گرفتگي انژکتورها به واسطه رسوبات تشكيل شده وجود دارد. این رسوبات در نتیجه كاركرد معمولی موتور شکل میگیرند، بنابراین مواد پاک کننده به بنزین اضافه ميشود تا موجب تمیزی انژکتورها شود. در صورت عادت به رانندگی کوتاه مدت و روشن و خاموش هاي مكرر، احتمال ایجاد سریعتر رسوبات در پيشرانه وجود دارد.
بنزین با اكتان پايين
بعضی از تامین کنندگان مواد نفتي برای درآمد بيشتر و افزایش حس رقابت و بهره سود بیشتر از بنزین، مقدار مواد پاک کننده در داخل بنزين را کم کرده و به تولید بنزینی روی آورده اند که مواد افزودنی ارزانتر و بی کیفیت تري دارد، اما ممکن است همین مواد افزودنی نیز در ساقه ای سوپاپ ورودی تشكيل و موجب گیر کردن آن شود. برای جلوگیری از بروز این اتفاق، مواد افزودنی مانند بعضی سیالات به بنزین اضافه می شوند، اما با گذشت زمان، ممكن است این مواد به شکل گیری رسوبات در محفظه احتراق کمک كند تا تراکم و نیازهای اکتان موتور را بالا ببرد. كثيفي انژکتورها سبب رقیق شدن تركيب سوخت و هوا، تاخیر در روشن شدن موتور و حتی احتراق ناقص می شود. انژکتورها باید بعد از تمیز شدن عملکرد قبلی خود را بازیابند. یکی از بهترین مواد افزودنی، پلی ترامین است زیرا افزودن این ماده سبب تمیزی انژکتورها، سوپاپ ها و اتاق های احتراق بدون نیاز به سیالات افزودنی مذکور میشود، اما با این روش هزینه آن دو برابر بیشتر از مواد افزودنی رایج است.
اما به راستي مواد افزودنی تا چه میزان موجب حفاظت از انژکتور میشوند؟ به گفته منابع شرکتهای صنعتی، مقداري که توصیه میشود در حدود يك گرم در هر كيلو مواد پاک کننده در داخل بنزین است. 85 درصد از بنزین هايي كه به فروش ميروند، یکدهم مقدار توصیه شده را در بردارد، در نتیجه، مصرف بنزین ارزان به شکل گیری رسوبات انژکتور کمک میکند. بدیهی است که شست وشوي انژکتورهای کثیف به زمان و تلاش بیشتری نیاز دارد، اما معمولا اين امر باعث ميشود تا اين وسيله بنزین بیشتری را انتقال دهد.
مزیت شست وشوي انژکتور
مزیت هایی که با تمیز کردن انژکتورها به دست می آید معمولا بسته به وضعیت انژکتورها تغییر میکند معمولا بعد از شستوشوي انژكتور، عملکرد انژکتورهایی که واقعا کثیف هستند بهبود قابل توجهی نسبت به انژکتورهایی که رسوبات کمی دارند، نشان میدهند. موتورهایی که مسافت طولانی یا کوتاه مدت را طی کرده اند، به شست وشوي انژکتور نیاز دارند. توصیه بعضی از کارشناسان به شست وشوي انژکتورها در هر 40 تا 50 هزار کیلومتر برای رسیدن به بهترین کارآیی است. برای برداشتن رسوبات مومی شکل در بدنه دریچه گاز نیز باید آن را تمیز کرد. احتمال تجمع بخارات بنزین از چندراهه ورودی و بخار شدن آن در اطراف صفحه دریچه گاز نيز وجود دارد و این امر سبب تغییر در مخلوط سوخت و هوا میشود. گاهی اوقات مشاهده رسوبات سخت است. در هر صورت شست وشو دادن بدنه دریچه گاز و مسیر ورودی نیز برای بازیابی عملکرد موتور لازم است. هنگام شستوشوي انژکتورها، سوپاپ های ورودی و اتاق های احتراق نیز باید تميز شوند زیرا سبب افزایش آلاینده ها میشوند. رسوبات در قسمت عقبی سوپاپ های ورودی، بنزین را همانند اسفنج جذب کرده و هنگامی که دریچه گاز ناگهان باز مي شود، سبب تاخیر لحظه ای میشوند. رسوبات محفظه احتراق، تراکم و خطر آسیب رساندن به موتور هنگام احتراق را افزایش می دهند. معمولا موتورهایی که روغن سوزی دارند، رسوبات سنگینی در اتاق احتراق و سوپاپ ورودی دارند که به مقادير عادي مواد پاک کننده در بنزین واکنش نشان نمیدهند، در این صورت به پاک کننده بيشتري نیاز است که به باک بنزین اضافه یا مستقیما به داخل انژکتورها تزريق شود. برای حذف رسوبات کربن از سوپاپ های ورودی یا اتاق های احتراق، از مواد پاك‌كننده استفاده کردن و از دستورات نوشته شده بر روی آن پیروی کنید و یا از تجهیزاتی استفاده کنید که برای تمیز کردن بخش هاي بالایی موتور طراحی شده است.
توجه داشته باشيد كه انژکتورهای سوخت با تزریق مستقیم، الگوی پاشش بسیار دقیقی داشته و نسبت به انژکتورهای معمولی در برابر رسوبات حساسیت بیشتری دارند. اگر هر گونه مایع بخارنشده ای وجود داشته باشد، ممكن است در الگوی پاشش انژکتور نشان داده شود. توصیه بعضی از کارشناسان بر این است که بعد از شستوشوي انژکتور یا کربن زدایی، كار تعویض شمع نيز صورت گیرد. ممكن است رسوبی که شل شده و با حالل پاک میشود نقص فنی شمع را افزایش دهد. تعویض روغن و فیلتر پیشنهاد خوبی بعد از کربن زدایی سیلندر است، زیرا بعضی از حلالها از رینگ گذشته و به محفظه میل لنگ میرسند.
گزینه های شستوشوي انژکتور
بهترین راه شستوشوي انژکتورها این است که وقتی موتور روشن است، آنها را به صورت درجا تمیز کنید، زیرا بسیاری از رسوبات روی سوپاپ ها و داخل اتاق های احتراق برداشته میشود و ضمنا این کار در حدود 10 تا 15 دقیقه زمان میبرد. برای انجام این کار هنگامی که موتور روشن است باید از تجهیزات خاص تحت فشار استفاده کنید تا حلال را مستقیما به سمت ریل سوخت هدایت کند و به این معنی است كه یا باید پمپ بنزین را غیرفعال کرده و یا لوله نعلي شکلی را نصب كنيد تا بنزین دوباره به سمت باک حرکت کند. در بعضی از خودروها، غیر فعال شدن پمپ بنزین، کد خطا در ECU ایجاد خواهد کرد که باید بعد از اتمام کار، کد را پاک کنید. زمانی که خودتان به تنهایی كار شست وشوي انژكتور را انجام ميدهيد، محدودیت هایی وجود دارند، به این صورت که ممكن است انژکتورها به شدت مسدود شده باشند و حلال نتواند به خوبی از آن عبور کند. بعضی از رسوبات به سختی پاك میشوند و برای اینکار باید فرایند تمیز کردن را طولانی یا آن را تکرار کنید. اگر انژکتورها بعد از شست وشو کار نکردند، در این موقع باید انژکتورها را باز و آنها را با دستگاه شست وشوي انژکتور تمیز کنید یا در صورت لزوم با نمونه نو عوض کنید. محدودیت بعدی این است که بهتر است بعد از شست وشو، آزمایشی مبنی بر خوب کارکردن انژکتور انجام دهید. برای این کار باید آزمایش رانندگی انجام دهید تا متوجه شوید که كشش و عملكرد خودرو بهبود يافته است يا خیر. ضمنا ميتوانيد تست آلایندگی انجام دهید تا مقدار هیدروکربن یا مونوکسید کربن به حالت اولیه برگشته یا نه. آزمایش تعادل نیرو نیز روش دیگری برای تایید عملکرد موتور و بررسی سیلندرهای ضعیف است. آزمایش افت فشار انژکتور نيز به شما خواهد گفت که آیا انژکتورها به ميزان مساوی جریان می‌یابد یا خیر.
شست وشو در بيرون از خودرو
در مورد انژکتورهایی که واقعا کثیف هستند و به شستوشوي درجا جواب نمیدهند بهتر است از حلال قدرتمند و از زمان طولانی تر برای حل کردن رسوبات استفاده کنید. دستگاه شست وشوي انژکتور از نیروی کار انسانی گران تر است و گاه نسبت به تعویض انژکتورها هم ارزان تر تمام میشود زیرا هزینه آن بسیار بیشتر است. شست وشوي انژکتور با دستگاه 35 تا 45 دقیقه طول میکشد.
گردآوری و بازنشر: مجله خودرو
