مجله تخصصی خودرو اخبار خودرو , قیمت خودرو , خرید و فروش خودرو , قیمت ماشین , قیمت اتومبیل
دنده برنجی چیست و چه وظیفه ای در گیربکس دارد ؟
وظیفه دنده برنجی هماهنگ کردن دور بین دو دنده است .( دنده پیش مرگ ) که به این کار سینکرونایز گفته می شود که برای حذف نیاز به دو بار کلاج گیری به کار می رود سنکرو ها ( دنده برنجی ) به طوقه ( شفت ) و چرخ دنده ها این امکان را می دهند تا قبل از اینکه دندانه ها روی طوقه با چرخ دنده درگیر شوند با هم تماس پیدا کنند این امر باعث می شود تا سرعت چرخش طوقه و چرخ دنده ها قبل از درگیر شدن دندانه ها ی انها با هم یکی شوند .
اجزای داخلی گیربکسبه طور کلی گیربکس یا جعبه دنده به دستگاهی اطلاق می شود که داری اجزای داخلی زیر باشد :
1- شفت ورودی ( خروجی از کلاچ )
2- شفت خروجی ( تمام دنده ها به طور هرز روی آن قرار دارند )
3- برنجی ( هم دور کننده دور دو چرخ دنده برای تعویض دنده )
4- توپی ( کشویی روی آن حرکت رفت و بگشتی می کند )
5- کشویی ( به دنده ها قفل می شود و موجب تعویض دنده می شود )
6- ماهک ( حرکت دسته دنده را به کشویی می دهد )
7- محور زیر ( محوری است که دنده ها روی آن پرس شده اند )
8- چرخ دنده های 1 و 2 و 3 ( دنده 4 چرخ دنده ندارد )
9- برنجی ( هم دور کننده دور دو چرخ دنده برای تعویض دنده )
قدرت پس از ورود به گیربکس توسط شفت زیر به محور اصلی انتقال میابد در این موقع هر دنده ای که با کشویی مربوطه خود قفل باشد قدرت خود را از جعبه دنده خارج می کند . روغن مورد استفاده جعبه دنده های معمولی واسکازین نام دارد و غلظتی به مراتب بالاتر از سایر روغن های اتومبیل دارد ( حدود 80 تا 90 ) .
وظایف گیربکس
1- امکان حرکت معکوس برای خودرو
2- تبدیل گشتاور برای حالت های مختلف
3- امکان درجا کار کردن موتور
گیربکس دور خروجی کلاچ را گرفته و آن را تغییر می دهد ( گشتاور را زیاد یا دور را کم می کند )
وظیفه دنده برنجی در گیر بکس چیست ؟
وظیفه دنده برنجی هماهنگ کردن دور بین دو دنده است . ( دنده پیش مرگ ) که به این کار سینکرونایز گفته می شود که برای حذف نیاز به دو بار کلاج گیری به کار می رود سنکرو ها ( دنده برنجی ) به طوقه ( شفت ) و چرخ دنده ها این امکان را می دهند تا قبل از اینکه دندانه ها روی طوقه با چرخ دنده درگیر شوند با هم تماس پیدا کنند این امر باعث می شود تا سرعت چرخش طوقه و چرخ دنده ها قبل از درگیر شدن دندانه ها ی انها با هم یکی شوند .
معایب عمده گیربکس کلیه دنده ها به جز دنده چهار زوزه می کشد
1- سائیدگی و کچلی دو طرف میل دنده زیر محل قرار گرفتن ساچمه ها
2- کچلی و سائیدگی ساچمه ها یا بلبرینگ دنده زیر
کی از دنده ها هنگام حرکت زوزه می کشد ( مثلا دنده دو )
1- سائیدگی و معیوب شدن بوش همان دنده
2- تیز کردن و سائیدگی همان دنده
هنگام حرکت دو دنده از یک ماهک بیرون می زند ( مثال دنده دو و سه )
1- معیوب بودن یا شکستن فنر و ساچمه ماهک
2- خلاصی و سائیدگی بیش از حد میل ماهک و ماهک
کلیه دنده ها بیرون می زند
1- خلاصی افقی بیش از حد مجاز دند
2- سائیدگی بیش از حد واشر مسی دو طرف دنده زیر
هنگام حرکت و رها کردن کلاچ از گیربکس صدای زوزه شنیده می شود
1- معیوب بودن بلبرینگ یا بوش سر میل لنگ
کلیه دنده های تعویضی تولید صدا می کند
1- معیوب بودن سیستم کلاچ از جمله هوا
2- رگلاژ نبودن کلاچ
3- معیوب بودن دیسک و صفحه کلاچ
هنگام تعویض دنده عقب صدا می کند و به سختی تعویض می شود . چون دنده عقب فاقد دنده برنجی می باشد احتمالا دور ارام موتور زیاد است .
چکونگی ازمایش دنده برنجی
وظیفه دنده برنجی هماهنگ نمودن دور بین دو دنده می باشد در نتیجه هنگام تعویض و ازمایش ان پس از قرار دادن دنده برنجی در محل خود و چرخاندن تا زمانی که دنده برنجی در جای خود دیگر نچرخد سپس توسط فیلتر دنده گیر را اندازه گیری کرده وبا اندازه مجاز ان مقایسه می کنیم .
علت روغن ریزی گیربکس
1- گرفتگی هواکش گیربکس
2- ابندی نبودن واشرهای اب بندی و کاسه نمدها
علت روغن ریزی از کاسه نمد گلدانی عقب گیربکس
1- معیوب بودن کاسه نمد جلو و شفت وردی
2- زیاد بودن واسگازین گیربکس
چگونگی تشخیص معیوب بودن بلیرینگ شفت ورودی گیربکس
هنگامی که موتور روشن و دنده خلاص است تولید صدا کرده و با گرفتن کلاچ صدا قطع می شود در چنین حالتی باید بلبرینگ شفت ورودی عوض شود .
1- معیوب بودن و پاره شدن لاستیک دسته موتور و گیربکس دنده ها را نیز دچار اشکال می کند خلاصی زیاد دسته دنده و لرزش ان هنگام حرکت اتومبیل را موجب می شود .
2- سائیدگی محل قرار گرفتن دسته دنده وظیفه ضامن دنده عقب در گیربکس برای جلوگیری از جا رفتن دنده چهار به جای دنده عقب و بلعکس از ضامن دنده عقب استفاده می شود که در اتومبیل های مختلف فرق می کند وظیفه ضامن در دنده جلوبرای جلوگیری از درگیری دو دنده در یک لحظه طراحی میل ماهک و اهرم تعویض به گونه ای است که هنگام تعویض دنده فقط یک دنده تعویض می شود .
چرخ دنده های گیربکس
چرخ دنده ها مهم ترین و اصلی ترین قطعه در گیربکس یک خودرو هستند و بدون آن ها جعبه دنده معنا و کاربرد خود را کامل از دست می دهد . چرخ دنده ها که اساسی ترین قطعات مکانیکی موجود در پوسته جعبه دنده به شمار می روند هر یک نماینده یکی از دنده های خودرو هستند .
در واقع اگر خودرو جعبه دنده 6 سرعته داشته باشد ، 6 جفت چرخ دنده مربوط به این سرعت ها در گیربکس تعبیه می شود . چرخ دنده ها ، حلقه هایی فلزی با دیواره بیرونی دندانه دار و در قطرهای متفاوت هستند که روی محورهای خود سوار می شوند . ارتباط بین محورها از طریق درگیری دندانه های این چرخ دنده ها برقرار می شود .
همچنین چرخ دنده ها ، انتقال گشتاور را با حرکت خلاف جهت آن کنترل می کنند . با تفاوت در قطر چرخ دنده ها و در نتیجه ایجاد تفاوت در سرعت حرکت آن ها روی محور نیز تغییر در گشتاور منتقل شده از موتور به چرخ ها ایجاد می شود . به این ترتیب که چرخ دنده قطورتر به دلیل وزن بیشتر سرعت کمتری دارد و بالعکس. این چرخ دنده‌ها عامل تفاوت بین دنده سنگین و سبک هستند . به این ترتیب که نحوه چرخش و انتقال گشتاور توسط آن ها منجر به سرعت و قدرت بالاتر در دنده های سنگین ( چرخ دنده های قطورتر ) و سرعت بیشتر و قدرت کمتر در دنده های سبک ( چرخ دنده های نازک تر ) می شود . بنابراین چرخ دنده های قطورتر مربوط به دنده های ابتدایی و برای شروع حرکت هستند و چرخ دنده های باریک تر مربوط به دنده های بالاتر هستند که در سرعت های بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند .
اما برای درگیر شدن چرخ دنده ها با هم باید حتما اندازه دنده های آن ها دو به دو برابر باشد . البته نیازی نیست که قطر این چرخ دنده ها یکی باشد . چرخ دنده ها دارای دو نوع فرم دندانه ساده و مارپیچ هستند . همچنین این قطعات مهم براساس جهت انتقال قدرت به سه دسته عمود محور ، موازی محور و افقی محور تقسیم می شوند .
اجزا و قطعات گیربکس و چگونگی عملکرد آن
گیربکس ها به همان اندازه که مهم هستند از قطعات متعددی نیز تشکیل می شوند . مهم ترین بخش یک گیربکس چرخ دنده های آن هستند که بسته به نوع گیربکس در اشکال و جنس های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند . در ساختمان گیربکس تعداد زیادی چرخ دنده روی هم سوار می شوند و بسته به فعالیت هر یک ، میزان قدرت و گشتاور انتقالی از موتور به چرخ ها مشخص می شود . هر یک از چرخ دنده ها نشانگر یکی از دنده های روی دسته دنده ( سرعت دنده ) داخل کابین هستند .
وجود این چرخ دنده ها در تمام انواع گیربکس ثابت است اما نوع و تعداد آنها تغییر می کند . اگر می خواهید تصوری از چرخ دنده های داخل یک گیربکس داشته باشید ، چرخ دنده های مختلف یک دوچرخه دنده ای را تصور کنید که احتمالا آن را زیاد دیده اید . اجزای دیگر سیستم گیربکس خودرو که در درجه کمتر اهمیت قرار دارند عبارتند از :
1- پوسته گیربکس
جنس این بخش از چدن ریخته گری است و چرخ دنده ها ، یاتاقان های گیربکس و محور ها را در خود جای می دهد .
2- شافت ورودی یا محور کلاچ
این محور که به شافت کلاچ نیز معروف است محور محرک گیربکس محسوب می شود . این محور به صورت یک پارچه به چرخ دنده ای در بخش ورودی پوسته گیربکس متصل است و از طریق کلاچ با موتور خودرو در ارتباط است .
3- شافت واسط یا محور زیر
این محور وظیفه انتقال گشتاور از محور محرک به محور متحرک را بر عهده دارد . روی آن تعدادی چرخ دنده تعبیه شده است که با محور یک پارچه هستند . چرخ دنده ابتدایی این محور با چرخ دنده ی محور محرک درگیر است و سرعت ورودی را که توسط موتور تولید شده است ، به همان صورت و بدون تغییر در میزان آن به سمت شاف خروجی هدایت می کند . چرخ دنده های روی این شافت اندازه های متفاوتی دارند .
4- شافت خروجی یا محور اصلی
این محور که به واسطه چرخ دنده ها و یاتاقان ها با محور واسط در ارتباط است ، نیروی تبدیل شده در جعبه دنده را به سمت میل گاردان یا دیفرانسیل هدایت می کند . روی این محور نیز چرخ دنده های مختلفی تعبیه شده است اما نه به صورت یک پارچه . در واقع چرخ دنده های روی این محور که قطر های متفاوتی هم دارند ، به کمک یاتاقان ها روی آن حرکت دورانی دارند . حرکت این چرخ دنده ها به واسطه درگیر شدن آن ها با چرخ دنده های شافت واسط امکان پذیر می شود .
5- یاتاقان یا بیرینگ گیربکس
این قطعه که چرخ دنده هماهنگ کننده نیز نامیده می شود در لایه داخلی دندانه دار ساخته شده و با حرکت کشویی به سمت چرخ دنده مورد نظر رفته با آن چفت شده و موجب فعالیتش می شود .
6- دسته دنده
این بخش ، بیرونی ترین جزء سیستم گیربکس است . دسته دنده که در برخی از خودروهای با گیربکس اتوماتیک به طور کامل حذف شده است ، عموما مسیری H شکل را برای تغییر دنده ها مختلف در جعبه دنده طی می کند . کنترل این دسته اهرمی شکل ممکن است به صورت خودکار صورت بگیرد یا در دست راننده باشد .
7- میل ماهک
میل ماهک رابط بین دسته دنده و ماهک است و راننده با حرکت دسته دنده در واقع میل ماهک را حرکت می دهد . عملکرد این میله فلزی براساس نوع گیربکس متفاوت است . مکانیزم آن می تواند دستی ، الکترونیکی ، خلائی و هیدرولیکی باشد . امروزه بیشتر شاهد مکانیزم دستی و الکترونیکی آن هستیم . در حالت دستی ، با حرکت دست راننده حرکت می کند . در این حالت همچنین تعداد میل ماهک با تعداد دنده‌ها تغییر می کند . برای مثال در یک جعبه دنده 4 سرعته 3 میل ماهک داریم . در مکانیزم الکترومغناطیسی حرکت میل ماهک بر پایه روابط الکترو مغناطیسی و ارتباط مگنت های متصل به آن ها با هسته های آهنی و سیم پیچ های موجود در جعبه دنده موجب حرکت آن ها می شود .
8- کشویی دنده
قطعه ای است که از دو جهت شیار دارد و از یک سمت ماهک در یکی از این شیار ها قرار گرفته و موجب حرکت آن می شود و از جهت دیگر در جعبه دنده برنجی و یاتاقان در شیار دیگر آن قرار می گیرد و دنده انتخاب شده وارد مدار می شود . کشویی روی قطعه ای با نام توپی حرکت رفت و برگشت را انجام می دهد .
9- دنده برنجی
برای درگیر شدن دنده های کشویی و یاتاقان های گیربکس و انجام هرچه سریع تر و دقیق تر این درگیری ، از دنده برنجی که بین این دو قطعه قرار می گیرد استفاده می شود . دنده برنجی که جسمی فلزی و حلقه ای است در اطراف خود فرم دندانه دار دارد و به دلیل اصطکاک بیشتر با یاتاقان با سرعت بیشتری با این قطعه چفت می شود . همچنین در کنار یاتاقان ها ، نیروهای دورانی و طولی وارد آمده به آن ها را کاهش می دهد .
بیشتر بخوانید:
