باز کردن مبدل کاتالیزور چه آسیبی به خودرو می رساند + انواع آن

باز کردن مبدل کاتالیزور چه آسیبی به خودرو می رساند + انواع آن

مبدل کاتالیستی یا کاتالیزور قطعه ای است که در قسمت ابتدایی اگزوز خودروها نصب می شود و گازهای سمی و آلاینده که از محفظه احتراق خارج می شود را در اثر واکنش های شیمیایی به گازهای بی خطر و بی ضرر تبدیل می کند و از این طریق به کاهش آلودگی هوا کمک می کند . این قطعه در انواع مختلفی تولید می شود و با توجه به نوع خودرو و مصرف سوخت، بر روی آن نصب می شود . عملکرد این قطعه به این صورت است که گازهای سمی خروجی از جمله مونوکسید کربن ، اکسید نیتروژن و مشتقات آن و نیز کربوهیدارت ها را به گازهای بی خطری همانند دی اکسید کربن، نیتروژن و مولکول های آب تبدیل می کند .

مبدل کاتالیستی با توجه به رعایت معیارهای زیست محیطی خودروها بر روی اگزوز نصب می شود و امروزه تمام خودروها این مبدل را بر روی خود نصب شده دارند .

کاتالیزور اگزور چیست ؟

کاتالیزور یا مبدل کاتالیست ( CATALYTIC CONVERTRE ) بخشی از سیستم اگزوز و خروجی گازهای خودور است . مبدل کاتالیستی مورد استفاده در اگزوز خودروها ، کاربرد جدیدی از کاتالیزور سطحی است. کربن منو اکسید و هیدروکربن های حاصل از سوخت های نسوخته موجود در دود خودرو ، از آلاینده های خطرناک هوا هستند .

گازهای خارج شده از اگزوز اتومبیل همراه با مقداری هوا از روی کاتالیزور که شامل فلز اکسیدها است عبور داده می شود . گاز CO و هیدروکربن ها به CO2 و H2O تبدیل می شوند که نسبتا بی خطرند و در هوا رها می شوند . کاتالیست بخش مهمی از سیستم کنترل آلایندگی خودروی شماست . ولی گاهی اوقات عملکرد آنها مختل می شود .

در بسیاری از کشورها در آوردن و حذف کاتالیزور و رانندگی بدون آن تخلف سنگینی محسوب می شود و خلاف قانون است . زیرا به محیط زیست صدمه جدی وارد می شود .

شایع ترین عامل خرابی کاتالیزور خودرو انسداد شبکه های آن در اثر عمر طولانی مدت یا استفاده از سوخت غیر استاندارد است . انسداد این شبکه ها سبب می شود تا دود حاصل از احتراق موتور نتواند از طریق اگزوز تخلیه شود و از سوی دیگر هوای تازه نیز به اندازه کافی به موتور نرسد . بنابراین گرفتگی بیش شبکه ها هم موجب خرابی کاتالیزور و هم عامل کاهش راندمان موتور خواهد شد .

دومین عامل ایجاد خرابی در کاتالیزور تغییرات در دما و ترکیب گازهای خروجی از موتور است . در واقع این قطعه به ترکیب گازها بسیار حساس است. بنابراین ، در اثر مشکلاتی نظیر خرابی واشر سرسیلندر که موجب ورود آب و روغن به محفظه موتور و تغییر گازهای خروجی می شود ، کاتالیزور به سرعت آسیب می بیند .

همچنین احتراق ناقص ( که موجب تغییر ترکیب گازهای خروجی می شود ) و گرم شدن بیش از حد موتور که موجب افزایش حرارت گازهای خروجی می شود نیز احتمال خرابی این قطعه را افزایش می دهد .

انواع مبدل کاتالیزور اگزوز

کاتالیزور قطعه ای است به منظور کاهش آلایندگی هوا ، که بین موتور خودرو و اگزوز بسته می شود و بهترین نسبت سوخت به هوا را تنظیم می کند و جلوی خروج سریع گازهای سمی را نیز می گیرد . یکی از مهم ترین کارهای این قطعه تبدیل گازهای مضر : CO ، HC و NOX به گاز های : H20 ، CO2 ، N2 است .

1- دوگانه :

این نوع از کاتالیزورها به طور عمده در موتورهای دیزلی برای کاهش آلاینده های مونو اکسیدکربن و هیدروکربن های نسوخته به کار می روند . به علت عدم توانایی اینگونه از کاتالیزور ها در کاهش آلاینده های اکسید نیتروژن ، امروزه در موتورهای بنزینی از این نوع کاتالیزورها استفاده نشده و به جای آنها از کاتالیزورهای سه گانه بهره برده می شود .

کاتالیزور دوگانه دو عمل را به طور همزمان انجام می دهد :

1- اکسیداسیون مونوکسید کربن به دی اکسید کربن

2- اکسیداسیون هیدروکربن های نسوخته و تبدیل آنها به دی اکسید کربن و آب

 2- سه گانه :

مبدل کاتالیستی سه گانه سه وظیفه زیر را انجام می دهد :

1- کاهش اکسیدهای نیتروژن به اکسیژن و نیتروژن

2- اکسیداسیون مونوکسید کربن به دی اکسید کربن

3- اکسیداسیون هیدروکربن های نسوخته و تبدیل آنها به دی اکسید کربن و آب

عمر مفید مبدل کاتالیستی چقدر است ؟

عمر مفید این قطعه با مسدود شدن منافذ اسفنجی و نیز پوشانده شدن سطح اثرگذار در برابر گازهای خروجی به پایان می رسد و قطعه دیگر نمی تواند گازهای آلاینده خروجی را تصفیه کند . از عواملی که سبب کاهش عمر این قطعه می شوند می توان به موارد زیر اشاره کرد : بالا رفتن حرارت ، سمی شدن قطعه در اثر برخورد با گازها و مواد سمی خروجی از موتور و نیز ضربات خارج از اگزوز می تواند سبب افزایش چسبندگی ، مسدود شدن منافذ و پوشیده شدن سطوح آن شود که کارایی آن کاهش می یابد .

همچنین ضعیف و بد کار کردن موتور سبب خراب شدن شمع ها ، وایرها و انژکتورهای سیلندر می شود که همین باعث احتراق ناقص سوخت شده و گازهای تولیدی حاصل از آن به سوی این قطعه روانه شده که نهایتا عمر آن کاهش می یابد . به طور میانگین طول عمر مبدل کاتالیستی چیزی در حدود 4 سال است که خودرو پس از 50 تا 60 هزار کیلومتر کارکرد باید نسبت به تعویض آن اقدام کرد . البته مبدل های کاتالیستی که روی خودروهای تولید داخل نصب می شود پس از حدود 80 هزار کیلومتر باید نسبت به تعویض آن اقدام شود .

علائم خرابی مبدل کاتالیستی

علائم زیر نشان دهنده خراب شدن این قطعه شده است که در صورت وقوع این علائم باید هر چه زودتر آن را با نمونه جدید جایگزین کنید .

1-  اولین علامت افزایش غیر عادی مصرف سوخت است که در حین رانندگی متوجه آن می شوید .

2-  افت میزان شتاب به هنگام شتاب گیری علامت دیگر خرابی این قطعه است .

3- روشن نشدن خودرو یا روشن شدن دیرهنگام با استارت های مکرر نشان از خرابی این قطعه می تواند داشته باشد .

4- در تست آلایندگی ، خودرو شما نمره پایین دریافت می کند که نشان دهنده خرابی کاتالیزور است که نمی تواند گازهای آلابنده را کاهش دهد .

5-  روشن شدن چراغ چک یکی دیگر از علائم خرابی این قطعه است .

6- استشمام بوی ناخوشایند همانند تخم مرغ گندیده که با گذشت زمان بیشتر می شود می تواند نشانه خرابی کاتالیزور باشد .

7- کارکرد بد و ضعیف موتور که با لرزش همراه است نشانه خرابی مبدل کاتالیستی است .

8- پایین آمدن دمای کاتالیزور می تواند نشانه ای از خرابی آن باشد . زیرا برای کارکرد موثر این قطعه باید دمای آن تا حدود 700 تا 800 درجه بالا رود که در صورت پایین بودن دمای آن می توان معیوب بودن آن را تشخیص داد .

9-  آخرین علامت خرابی کاتالیزور این است که در حالت توقف و سرد بودن خودرو ، با دست قطعه را تکان دهید و اگر در این حین صداهایی مشابه به این که دورن آن سنگریزه تکان می خورد ، به گوش شما برسد می تواند علامت این باشد که شبکه های داخل کاتالیزور ریخته است .

تاثیرات برداشتن کاتالیزور بر روی خودروها

مبدل کاتالیستی می تواند تا حدود 90 درصد از گازهای سمی و آلاینده خروجی از موتور را بی اثر و تصفیه کند . این قطعه هیدروکربن هایی که حاصل احتراق ناقص در موتور بوده و به حالت نیمه سوخته هستند را به دی اکسید کربن و آب تبدیل می کند . این قطعه هم چنین می تواند ماده اکسید ازت را به گاز ازت تبدیل کند و به طور کلی مبدل کاتالیستی در کاهش گازهای آلاینده خودرو تاثیر بسیاری دارد. از این رو برداشتن این قطعه از روی اگزوز تشدید آلودگی هوا را به دنبال خواهد داشت .

کاهش شتاب خودرو از دیگر تاثیرات منفی برداشتن کاتالیزور از روی اگزوز است . زیرا کاتالیزور یک سنسور اکسیژن دارد که اکسیژن مورد نیاز برای احتراق سوخت را با کمک (ECU) یا مغز هوشمند خودرو تنظیم و کنترل می کند و با تنظیم مکش هوا ، احتراق سوخت با میزان دور موتور متناسب می شود . با برداشته شدن مبدل کاتالیستی و عدم ارتباط با سنسور میزان هوای ورودی به داخل محفظه احتراق از حالت تنظیم خارج می شود و متناسب با دور موتور صورت نمی گیرد و احتراق ناقص پیامد آن است که علاوه بر آلایندگی بیشتر ، سبب فرسوده شده قطعات موتور می شود که همین امر کاهش توان موتور و در نهایت افت شتاب آن را به دنبال خواهد داشت .

برداشتن مبدل کاتالیستی همچنین می تواند سبب ایجاد سر و صدای اضافی از داخل موتور شود . زیرا این مبدل بر سر راه صداهای خروجی از موتور قرار دارد و به نوعی مسدود کننده صداهای موتور نیز محسوب می شود که برداشتن آن موجب خروج  صداهای ناهنجار و اضافی از داخل موتور می شود .

معایب حذف کاتالیست

برخی از افراد به طور کاملا خودسرانه و بدون داشتن اطلاعات کافی در این زمینه کاتالیست را از خودرو جدا می­ کنند که این کار مشکلات بسیاری را برای خودرو ایجاد خواهد کرد و بسیاری از کارشناسان تاکید بر آن دارند، که از حذف کاتالیزور خودداری کنید ، این کار موتور خودرو را تحت فشار قرار داده و مشکلاتی برای خودرو شما ایجاد می ­کند .

افزایش آلایندگی خودرو تا حدود 30 برابر ، افزایش مصرف سوخت خودرو و افزایش صدای موتور از معایب حذف می باشد . البته افزایش صدای موتور یکی از دلایلی است که عده ای اصطلاحا می گویند خودرو راحت تر نفس می کشد .

حذف کاتالیزور در میان برخی از افراد به دلیل باورهای اشتباه است که تصور می­ کنند با از میان برداشتن کاتالیست ، خودرو شتاب زیادی خواهد گرفت و این موضوع بیش­تر در میان جوانان شایع است .

اما باید بدانید که این تفکر اشتباه است و کاملا معکوس عمل می­ کند ، به این صورت که خودرو در روزهای اول شتاب می­ گیرد اما با مرور زمان و آسیب دیدن موتور ماشین ، از شتاب آن کاسته می­ شود . یکی از مزایای کاتالیست برای خودرو کنترل هوای وارد شده به خودرو می باشد که با خروج کاتالیزور ، هوای ورودی از کنترل خارج می ­شود .

بازیافت کاتالیزور خودرو

بیش­تر ما با وظیفه ­ی کاتالیست خودرو که محل قرارگیری آن در لوله ی اگزوز می ­باشد ، آشنا می­ باشیم و می­ دانیم که کاتالیست برای آلودگی و دود­ هایی که از خودرو خارج می ­شوند ، به کار گرفته می­ شود ، در واقع وظیفه­ ی این قطعه بسیار مهم می ­باشد چرا که مانعی برای آلودگی محیط است و تمام آلودگی ­ها و مواد مضر را جذب خود می­ کند .

از عواملی که منجر به جذب مواد مضر در کاتالیزور است ، وجود فلزات ، پلاتین ، رودیوم و پالادیوم بر روی آن می ­باشد . وجود این فلزات با ارزش موجب شده است که کاتالیست ها مورد توجه افراد بازیافت کننده قرار بگیرند ، البته تولید کنندگان از این وسیله بسیار تولید می­ کنند و به همان اندازه نیز با توجه به آماری که بدست آمده است ، نشان می­ دهد که بازیافت کانالیزور با افزایش رو به ­رو است .

یکی از روش­های بازیافت کاتالیست خودرو که بسیار رواج دارد را معرفی می ­کنیم ، این روش قالکاری می ­باشد . در این روش بازیافت ، اولین کاری که انجام می ­شود ، قطعه قطعه کردن کاتالیست می ­باشد ، بعد از آن که کاتالیست کاملا پودر شد به همراه اکسید نقره ذوب کرده و بعد از تجمع فلز پلاتین در نقره آن را شکل داده و سرد می­ کنند ، بنابراین یکی از روش های بازیافت کاتالیزور خودرو به روش قالکاری می باشد .

عوامل تاثیر گذار در خرابی کاتالیزور

در صورت خرابی کاتالیزور اول باید عیب مورد نظر را رفع کرده و سپس اقدام به تعویض کاتالیزور نمایید . زیرا تا وقتی عامل اصلی خرابی ریشه یابی نشود صرفا تعویض کاتالیزور مشکل را حل نمی ‌کند و پس از مدتی دوباره عملکرد آن را مختل می کند . ازعوامل تاثیر گذار در خرابی کاتالیزور می ‌توان به موارد زیر اشاره کرد  :

1- گرم شدن بیش از حد موتور

2-  ضربه شدید و صدمات فیزیکی

3- معیوب بودن سیستم جرقه خودرو

4- مکمل های انژکتور شور و مکمل‌ های تقلبی

بیشتر بدانید

همه چیز در مورد کمپرسور کولر خودرو و نگهداری و عملکرد از آن