مجله تخصصی خودرو اخبار خودرو , قیمت خودرو , خرید و فروش خودرو , قیمت ماشین , قیمت اتومبیل
مورد مهم درباره اکتان و مکمل های سوخت + تفاوت RON و MON
زمانی که سوخت مصرفی اکتان کمتر از میزان لازم برای موتور خودرو دارا باشد ، هنگام بالارفتن از سربالایی ها یا حرکت با دور موتور پایین با دنده مرده ، موتور شروع به تولید صدایی صدایی شبیه به برخورد آرام قاشق و چنگال به یکدیگر ( چرق چرق ) می کند ، این صدا با برداشتن پا از روی پدال گاز قطع شده و هر زمان که پای خود را بروی پدال فشار دهید دوباره به گوش می رسد .
در ایران تقریبا همه ما حداقل یکبار این صدا را شنیده ایم . این صدا که برخی مکانیک ها به آن صدای سوپاپ می گویند ، در واقع صدای ناک زدن موتور خودرو است . ( در خودروهای توربو شارژ ، موتور در دور موتورهای بالا و حین تخته گاز راندن نیز ناک می زند ) زمانی که این صدا به گوش می رسد ، خطراتی جدی موتور خودروی شمارا تهدید می کند ، این پدیده در موتور های توربوشارژ اثر بسیار شدید تری دارد و بجز صدای مذکور ، حالتی مثل تقه زدن و شتاب گیری منقطع را در آنها شاهد خواهیم بود .
اکتان RON و MON چه تفاوتی دارند؟
اما عدد اکتان بنزین را به 2 روش می توان بدست آورد ، اولین روش ، روش تحقیقی Research Octane number یا RON نامیده می شود و دومین روش ، روش موتوری Motor Octane number یا MON نام دارد . تفاوت این 2 روش در شرایط و پارامترهای محیطی متفاوت حین آزمایش بر روی بنزین است که در جدول زیربه برخی از این تفاوت ها اشاره شده است .
مسلما با توجه به شرایط سخت تر آزمایش در روش MON ، نسبت به روش RON برای یک بنزین مشابه ، عدد بدست آمده از آزمایش به روش RON عدد بیشتری خواهد بود . ممکن است بنزینی بدلیل نوع افزودنی ها و مواد بکار رفته جهت بالا بردن اکتان در شرایط آزمایش RON ، عدد بالایی از اکتان را ارائه دهد اما در شرایط سخت تر ، توانایی مقابله بسیار کمتری نسبت به تراکم پذیری داشته باشد و عدد حاصل از آزمایش MON بسیار پایین باشد ، پس در مقایسه چند نوع بنزینی که عدد اکتان RON مشابهی دارند ، بنزینی که عدد اکتان MON آن کمتر از دیگران باشد ، بنزین مرغوب تری است .
با وجود این که مبنا قرار دادن عدد بدست آمده از آزمایش RON بعنوان عدد اکتان ، چندان صحیح به نظر نمی رسد ، در اروپا و اکثر کشورها از جمله ایران ، عدد RON مبنای مشخص نمودن میزان اکتان بنزین می باشد .
تاثیر دما ، ارتفاع ، میزان رطوبت بر عدد اکتان تغییر شرایط محیطی ، باعث بالا و یا پایین رفتن اکتان بنزین می شود .
یکی از این موارد ارتفاع از سطح دریا است ، عدد اکتان برای هر بنزین براساس آزمایش انجام شده در محلی هم سطح دریا مشخص می‌گردد و هرچه این آزمایش در ارتفاع بیشتری انجام گیرد ( به فرض ثابت ماندن دیگر پارامترها ) عدد اکتان بهتری به دست خواهد آمد .
یعنی اگر خودرویی با بنزینی که برفرض مثال اکتان 82 ( در سطح دریا ) دارد را به محلی در ارتفاع مثلا 1000 متر بالاتر از سطح دریا ( فرضا دارای دما و رطوبت یکسان ) منتقل نماییم ؛ خواهیم دید موتور این خودرو در ارتفاع 100 متری بسیار دیرتر دچار ناک می شود تا در محل هم سطح دریا .
( به طور تقریبی تا ارتفاع 1800 متری از سطح دریا به ازای هر 300 متر افزایش ارتفاع 1.4 به عدد اکتان RON اضافه می گردد و در ارتفاع بالای 1800 متر این میزان به 2.5 عدد در ازای هر 300 متر افزایش ارتفاع تبدیل می شود )
اما ارتفاع تنها عامل جوی تاثیر گذار در اکتان نیست و میزان رطوبت و دمای هوا نیز از دیگر عوامل جوی موثر بر اکتان می باشند . افزایش 1 گرم آب در هر کیلوگرم هوای خشک 0.25 تا 0.32 به عدد اکتان MON می افزاید و کاهش هر 5.6 درجه سانتی گراد دمای محیط نیز 0.44 تا 0.55 عدد اکتان MON را افزایش می دهد ، پس نتیجه دیگر این که در زمستان اکتان پایین تری لازم است تا تابستان و یک سوخت مشابه در شرایط مشابه از نظر رطوبت و محل آزمایش ، در زمستان دیرتر دچار خود سوزی می شود تا در تابستان .
البته از آنجائیکه تاثیر ارتفاع بر اکتان نسبت به تاثیر رطوبت و دما بسیار بیشتر است ، اگر بنزین مناطق کنار دریا ( شمال و جنوب ) را نیز با اکتان بالاتری عرضه نمایند ؛ تعمیرات خودروها در این مناطق بدلیل استفاده از اکتان بالاتر به تاخیر خواهد افتاد . از دیگر موارد موثر در عدد اکتان میتوان به مواردی چون نسبت تراکم موتور ، آوانس و ریتارد کار کردن آن، میزان کارکرد موتور، دمای موتور ، نسبت بنزین و هوا و مواردی از این دست ، اشاره نمود .
آنچه به صورت یک باور غلط در فرهنگ مردم جا افتاده ، این است که ترکیب کردن بنزین سوپر و معمولی کار درستی نیست. در حالیکه مطابق تحقیقات و آزمایشات انجام شده می توانید به راحتی با ترکیب دو نوع بنزین با یکدیگر به عدد اکتان لازم دست یابید ، مثلا اگر اکتان بنزین معمولی برای خودروی شما کم ، و اکتان بنزین سوپر برای خودرویتان زیاد است ، می توانید از ترکیب بنزین معمولی و سوپر استفاده نمایید چرا که استفاده از اکتان بالاتر از حد لازم برای چنین خودروهایی جز هدر دادن پول ، منفعت دیگری برای خودرویتان ندارد و استفاده از اکتان پایین تر هم با خودسوزی سوخت به موتور خودروی شما آسیب می رساند و در صورت تنظیم موتور بر مبنای اکتان بنزین معمولی هم از شتاب خودرو کاسته می شود . البته در حال حاضر و با قیمت پایین بنزین و اختلاف تنها 200 تومانی بنزین سوپر با معمولی این کار چندان عاقلانه به نظر نمی رسد ، اما شاید با تغییر شرایط از جمله سهمیه بندی بنزین این روش به یک انتخاب معقول تبدیل شود . ( البته پیدا کردن یک پمپ بنزین خلوت هم آسان نیست )
نسبت تراکم چیست ؟
99 درصد پیشرانه های خودروهایی که ما با آن ها سر و کار داریم ، از نوع موتور های 4 زمانه هستند ، موتورهای 4 زمانه در 4 مرحله مکش ، تراکم ، انفجار و تخلیه کار می کنند .
زمانی که مخلوط بنزین و هوا توسط پیستون به داخل سیلندر و محفظه احتراق مکیده شدند ، تا حد مشخصی متراکم می شوند ، و میزان متراکم شدن این مخلوط با عددی به نام نسبت تراکم مشخص می گردد ، به نسبت حجم محفظه ی سیلندر در زمانیکه پیستون در پایین ترین سطح خود قرار دارد به حجم این محفظه در زمانیکه پیستون در بالاترین سطح خود قرار دارد نسبت تراکم می گویند .
بعنوان مثال اگر نسبت تراکم موتوری 10 به یک باشد ، بدین معناست که حجم مخلوط سوخت و هوای موجود در سیلندر در لحظهی انفجار ( حداکثر تراکم ) یک دهم حجم آن در پیش از آغاز عمل تراکم است .
( نسبت تراکم در برخی موتورهای قدیمی حدود 5 به 1 یا بالاتر بود ، اما امروزه و در موتورهای پیشرفته تا 12.5 به 1 افزایش یافته است ) پس از پایان مرحله تراکم نیز این مخلوط بوسیله جرقه شمع محترق شده و باقی ماجرا که خارج از بحث ما است اتفاق می افتد .
ناک چیست ؟
زمانی که مخلوط سوخت که ماده ای با قابلیت اشتعال بالاست زودتر از رسیدن پیستون ها به نقطه مرگ بالا و زده شدن جرقه توسط شمع منفجر شود ( بخاطر متراکم شدن و دمای بالا ) ؛ موتور دچار کوبش (Knock ) خواهد شد که این مساله برای موتور بسیار مضر است . ( پیستون سعی در بالا آمدن دارد ، اما در اثر انفجار زود هنگام مخلوط درون سیلندر ، نیرویی با شدت از سمت بالا به آن ضربه می زند )
دراثر ناک زدن ، دمای محفظه احتراق خودرو بالا می رود ، به سوپاپ ها فشار وارد می شود و در اثر ضربه و حرارت خطر ذوب شدن ، شکستن و یا سوراخ شدن پیستون وجود دارد .
هرچقدر نسبت تراکم پیشرانه بیشتر باشد ، احتمال وقوع پدیده ناک افزایش خواهد یافت . از طرفی یکی از راه های بالا بردن قدرت و بازده موتور خودروها ، بالا بردن نسبت تراکم آنهاست . تنها راه افزایش نسبت تراکم موتور در کنار دوری از خطر ناک زدن ، افزایش دادن توان مقابله سوخت در برابر خود سوزی است . این موضوع در خودروهای مجهز به سیستم پرخوران ( توربو و سوپر شارژ ) به دلیل تراکم هوای ورودی به موتور و همینطور دمای بالاتر آن ، اهمیت بسیار بیشتری دارد .
عدد اکتان چیست؟
آنچه که مشخص می نماید که سوخت تا چه میزان توانایی متراکم شدن قبل از احتراق خود به خودی ( خود سوزی ) را داراست ، عدد اکتان می نامند .
در هنگام تصفیه نفت خام در پالایشگاه ، زنجیره های هیدروکربن با طول های متفاوت تولید می شود که این زنجیره ها با ترکیب شدن با یکدیگر ، سوخت های متفاوتی تولید می کنند . متان دارای یک اتم ، پروپان 3 اتم ، بوتان 4 اتم ، پنتان 5 اتم ، هگزان 6 اتم ، هپتان 7 اتم و اکتان 8 اتم کربن دارند ، اگر بنزینی دارای مقادیر بسیار بالایی از اکتان باشد ، بنزین بسیار خوبی از نظر مقاومت در برابر خودسوزی محسوب می شود. اما در مقابل ، هپتان بسیار سریع و در اثر تراکمی ناچیز ، محترق خواهد شد .
این 2 هیدروکربن بعنوان مبنایی برای مقاومت خودسوزی سوخت در برابر متراکم شدن انتخاب شدند و با دادن عدد 100 به اکتان و 0 به هپتان نسبتی به نام عدد اکتان بدست آمده است .
بطور مثال بنزینی با عدد اکتان 87 ، دارای نسبت 87 اکتان به 13 هپتان می باشد . اما ساخت سوختی که متشکل از این میزان اکتان باشد هزینه تولید بسیار بالایی خواهد داشت و این 2 ماده در حال حاضر تنها تشکیل دهنده های بنزین نیستند و مواد و افزودنی های دیگری کار بالا بردن عدد اکتان یا همان مقاومت در برابر خودسوزی یا کوبش موتور را برعهده دارند .
در ایران به طور رسمی عدد مشخصی برای انواع بنزین ها اعلام نشده ، اما شنیده ها حکایت از اکتان 87 RON برای بنزین معمولی و 95 RON برای بنزین سوپر حکایت دارد .
مکمل ها و اکتان بوستر ها
به طور کل برای اکثرخودروهای موجود در ایران ، استفاده از مکمل ها که این روزها قیمت های گزافی هم پیدا کرده اند ، جز هدر دادن پول ، تاثیر خاصی نخواهد داشت ، چرا که درصد زیادی از خودروهای ما دارای نسبت تراکم بالایی نیستند و استفاده از بنزین معمولی و یا نهایتا سوپر، برای آنها کفایت می کند .
اما داستان در مورد برخی خودروهای مدرن وارداتی متفاوت است، خودروهایی که دارای نسبت تراکم بالا ، سیستم پاشش مستقیم سوخت (gdi) ، یا مجهز به توروبشارژ هستند ، به شدت به اکتان سوخت مصرفی حساسند و در زمان هایی که توزیع بنزین سوپر در کشور دچار اختلال می شود ، به شکل فزاینده ای تعداد خرابی های موتوری این خودروها افزایش می یابد و مشاهده خودروهای توربو شارژ با پیستون شکسته، اصلا چیز عجیبی نیست .
برای رفع این مشکلات ، ابتدا رعایت اصول ایمنی موتورهای توربو حین رانندگی و سپس استفاده از مکمل ها و اکتان بوسترهای موجود در بازار توصیه می شود .
به طور کل توصیه می شود در شرایطی که سوخت مناسبی مصرف نمی کنید ، از تخته گاز رفتن و هرگونه فشار و شتاب گیری بی مورد پرهیز نمایید ، همچنین همواره سعی کنید دور موتور خودرو در محدوده میانی مجاز باشد ، ضمن اینکه برای شتاب گیری ، بهترین راهکار استفاده از دنده های سنگین تر در کنار فشار حداقلی بر روی پدال گاز است .
استفاده از مکمل ها و اکتان بوستر های موجود در بازار هم ، راه حل مناسبی است ، اما قیمت بسیار بالا و فراوانی انواع تقلبی این محصولات در بازار نیز عاملی بازدارنده محسوب می شود .
برای تهیه این نوع مکمل ها، همواره به فروشگاه ها و نمایندگی های معتبر مراجعه کنید ، و هرگز اقدام به خرید مکمل از پمپ بنزین ها نکنید ، چرا که اگر محصولی که تهیه کرده اید تقلبی ، یا از نوع نامرغوبی باشد ، می تواند به آسانی باعث آسیب به موتور خودرو شود .
همچنین دقت داشته باشید که در آنها از سرب برای بالابردن عدد اکتان استفاده نشده باشد ، چرا که وجود سرب در سوخت خودرو ، به سرعت به آسیب دیدگی و از کار افتادن کاتالیزور اگزوز منجر خواهد شد .
مکمل ها در انواع و قدرت های مختلفی یافت می شوند، با مطالعه اطلاعات نوشته شده بر روی جعبه و قوطی آنها ، می توانید از مقدار افزایش اکتانی که سازنده آن ادعا کرده آگاه شوید .
بیشتر بدانید
