اکسل خودرو چیست و چگونه کار می کند؟

اکسل خودرو چیست و چگونه کار می کند؟

ما در این نوشته راجع به اکسل خودرو صحبت خواهیم کرد. در خودرو، اکسل یک تیر عرضی است که محور چرخها بر آن سوار می شوند و معمولاً به آن محور گفته می شود. هر خودرو با توجه به نوع کاربری آن حداقل دو اکسل (محور) دارد. از انواع اکسل ها نیز می توان به اکسل فعال (زنده)، اکسل غیر فعال (مرده) و اکسل کاملاً شناور اشاره نمود .

اکسل و پلوس خودرو مجموعه شفت یا محوری هستند که به چرخ های محرک هر خودرو متصل هستند. در واقع پلوس خودرو جزیی از مجموعه اکسل خودرو است که وظیفه اصلی آن انتقال نیرو گردشی از مجموعه گیربکس و دیفرانسیل به چرخ ها می باشد. هرگاه پلوس خودرو به چرخش دربیاید چرخ ها نیز خواهند چرخید، بنابراین وجود هرگونه اشکال و عیب این مجموعه در یک خودرو باعث می شود که خودرو به زودی متوقف شود. مجموعه اکسل و پلوس ها همچنین وزن خودرو، سرنشینان و بار آن ها را بر روی خود تحمل می کنند. با وجودی که پلوس ها بسیار مستحکم ساخته شده اند اما برخی اوقات مثل هر قطعه دیگری در خودرو ممکن است دچار خرابی و یا حتی شکستگی شوند .

اکسل خودرو چیست و کجا قرار میگیرد ؟

اکسل محور مرکزی یک چرخ یا دنده است. در بعضی موارد، اکسل شاید با یک یاتاقان یا بوش مکانیکی در سطح داخلی سوراخ چرخ یا دنده در جایش ثابت نگه داشته شود تا به چرخ یا دنده اجازه دهد که آزادانه به دور اکسل بچرخد .

انواع اکسل

اکسل در یک تعریف ساده محوری است که جهت نصب چرخ ها مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین انتظار نمی رود که پیچیدگی خاصی در مکانیزم آن وجود داشته باشد ولی هنگامی که وظایف جنبی دیگری مانند مکانیزم فرمان ، انتقال قدرت ، کاهش دور ، تعدیل اثر جاده ، آزادیهای حرکتی خاص و … به عهده اکسل گذاشته شود طرح و ساختمان آن از پیچیدگی قابل توجهی برخوردار گردیده است .

لذا می توان برحسب وظایف مذکور می توان اکسل ها را به انواع مختلف طبقه بندی نمود. البته تنوع اکسل در خودروهای سواری به علت سادگی مکانیزم ، محدودیت مکانی ، مکتب های متنوع طراحی و  … بسیار گسترده تر از خودروهای تجاری می باشد

اکسل های صلب یا یا ثابت

در این نوع اکسل ها محور دورانی چرخ ها دو طرف توسط یک بدنه سخت و ثابت به یکدیگر متصل می باشد و بدین سبب جابجایی چرخ در یک طرف منجر به جابجایی در طرف دیگر خواهد شد. استحکام بالا ، توان تحمل بار زیاد و سادگی مکانیزم باعث گردیده است که این نوع اکسل ها با توجه به قابلیت کمتر در تامین راحتی سرنشین در خودروهای تجاری کاربرد عمده ای داشته باشد.

اکسل جلو فرمان پذیر

این نوع اکسل با توجه به ظرفیت تحمل بار و شکل هندسی در جلو خودرو مورد استفاده قرار می گیرد بنابراین بدنه اصلی آن به نام تیرک اصلی به منظور عدم برخورد با قسمت تحتانی موتور دارای انحنا به سمت پایین می باشد در خودروهای موتور عقب مانند اغلب انواع مینی بوس و اتوبوس با رفع این محدودیت شکل تیرک اصلی صاف تر می باشدسیستم ترمز ، توپی و مجموعه چرخ روی قطعه ای به نام سگ دست نصب شده اند که خود برای ایجاد قابلیت فرمان پذیری نسبت به شفتی بنام کینگ پین می توان دوران نماید. مکانیزم ذوزنقه ای فرمان نیز امکان فرمان گیری دوچرخ بصورت همزمان و با زوایای مختلف را فراهم می نماید .

گاهی برای پایین آوردن کف اتوبوس ها نیاز به ایجاد فرورفتگی بزرگتری در بیم اکسل می باشد که در این حالت اکسل را دروازه أی می گویند .

اکسل جلو محرک

این اکسل دو وظیفه انتقال قدرت و فرمان پذیری را ایفا می نماید و در خودروهای تجاری که قدرت محرکه می تواند از طریق اکسل های جلو و عقب منتقل می شود مورد استفاده قرار می گیرد . این اکسل به جهت نصب کله گاوی و عبور پلوس ها دارای پوسته ای مشابه اکسل عقب است و به منظور فرمانگیری دارای کینگ پین یا محورد دوار می باشد .

انتقال قدرت به اکسل جلو باعث می شود که علاوه بر پایداری بیشتر در خودرو امکان انجام مانورهای مشکل تری در شرایط جاده ای سخت مانند سطوح لغزنده و ناهموار نیز فراهم شود. لذا اکثراً این اکسل ها در خودروهای خارج جاده اییا مورد استفاده نظامی نصب شوند. در مواقعی که شرایط کاری عادی باشد و نیازی به استفاده از اکسل جلو به عنوان حرکت دهنده وجود نداشته باشد می توان اتصال آنرا به جعبه دنده قطع کرده و از آن به عنوان اکسل صلب غیر محرک استفاده نمود .

 اکسل مرده

در وسایل نقلیه کشیده شونده (تریلی) با تعداد محور کم اکسل ها نیاز به انتقال قدرت با فرمان پذیری ندارند لذا از نوع ساده ای از اکسل که شامل یک بدنه صلب به نام پوسته اکسل ، سیستم ترمز و مجموعه چرخ می باشد استفاده می شود و به آن اکسل مرده در مقابل اکسل های محرک یا فرمان پذیر گفته می شود .

گاهی از این نوع اکسل ها برای افزایش ظرفیت باربری خودروهای تجاری نیز استفاده می شود که در این صورت به آنها گفته می شود. این اکسل ها به تناسب کاربرد به تعداد آنها می توانند از قابلیت فرمان پذیری نیز برخوردار باشند .

اکسل عقب محرک

در اغلب خودورهای تجاری اکسل عقب وظیفه انتقال قدرت به چرخ ها و به حرکت درآوردن خودرو را دارد لذا بدنه اصلی این اکسل به نام پوسته اکسل عقب به عنوان پایه ای برای نصب کله گاوی (همراه با دیفرانسیل) و محل گذری برای پلوس ها نیز عمل می نماید. در کله گاوی اکسل ، جهت حرکت طولی گاردان به حرکت عرضی تبدیل شده و سرعت دورانی به میزان مورد نیاز کاهش می یابد. دیفرانسیل که یکی از اجزای کله گاوی می باشد وظیفه توزیع دور به تناسب شرایط حرکت را به عهده دارد .

مجموعه ترمز ، توپی با مجموعه چرخ و براکت های نصب فنر و کمک فنر نیز روی پوسته اصلی اکسل نصب می شوند. گاهی بار وارده به قسمت عقب خودرو به حدی است که از توان تحمل یک اکسل خارج است لذا دو عدد اکسل به صورت جفتی یا اصطلاحاً تاندم ورد استفاده قرار می گیرند. در صورت اضافه شدن مجموعه تعلیق جداگانه به این دو اکسل مجموعه حاصله را بوژی می نامند .

اکسل های تعلیق مستقل

در این نوع اکسل ها هرگونه حرکتی در چرخ یک طرف خودرو تاثیر قابل توجهی بر حرکت طرف دوم خودور نخواهد داشت ، چون اجزای اکسل و تعلیق در دو طرف خودرو کاملاً از یکدیگر مجزا بوده و اصطلاحاً مستقل می باشند. برای ایجاد چنین حالتی قطعات اکسل به عنوان اجزای سیستم تعلیق مانند فنر و میله های تعادل نیز عمل می کند لذا به این نوع اکسل تعلیق مستقل گفته می شود .

تعلیق های مستقل از دو نوع عمده تشکیل یافته اند. نوع اول به نام مکفرسون ظرفیت تحمل بار کمتری دارد لذا عمدتاً در خوردهای سواری یا سبک مورد استفاده قرار می گیرد. ولی نوع دوماز ظرفیت تحمل بار بسیار زیادی برخوردار است و لذا در برخی از خودورهای تجاری مانند اتوبوس و میدی باس و مینی بوس به کار رفته است .

پلوس خودرو (اکسل) محور جلو چگونه عمل می کند؟

در گذشته، بیش تر خودروها دارای محور محرک عقب بودند. در خودروهای محور عقب مجموعه گیربکس و میل گاردان به اکسل های عقب متصل بودند و چرخ های عقب وظیفه حرکت دادن خودرو را برعهده داشتند .

اما اکثر خودروهای جدید دارای مجموعه یکپارچه (گیربکس و دیفرانسیل) با دو عدد شفت کوتاه هستند که مستقیماً به هر چرخ متصل هستند .

نشانه های خرابی پلوس ها (اکسل ها) و سیبک کدام اند ؟

به خاطر همکاری تنگاتنگ پلوس و اتصالات در خودروهای محور جلو، نشانه های خرابی این دو به یکدیگر شبیه هستند. در بیش تر مواقع وقتی پلوس خودرو یا سیبک (سه شاخه پلوس) دچار خرابی می شوند احتمالاً کل مجموعه نیاز به تعویض دارد. این کار نسبت به تعویض جداگانه پلوس و یا سیبک به صرفه تر خواهد بود .

نشانه های خرابی آن

 1- شنیده شدن صداهای ناهنجار

احتمالاً صداهای ناهنجار خودروهای دیگران رانندگان را در هنگام پیچیدن شنیده اید . در صورت خرابی اتصال (سیبک ها) صداهای ناهنجار فوق (تق تق، صداهای ممتد و غیره) با شتابگیری و بالا رفتن سرعت خودرو افزایش پیدا کرده و رسا تر خواهند شد .

اگر هم اتصالات داخلی مشکل داشته باشند علاوه بر صداهای ناهنجار فوق صدای دنگ دنگ نیز به صداهای معمول تق تق اضافه خواهند شد.  این صدای ناهنجار به خاطر تکان ها و حرکات اضافه در اتصالات پدید می آید .

2- مشاهده شدن گریس (به خصوص روی لبه تایرها )

اگر پلوس ها (و یا گردگیر پلوس) یا سیبک ها ایرادی پیدا کرده باشند، احتمالاً مقدار زیادی گریس روی لبه داخلی چرخ ها که از گردگیر پلوس ها نشت پیدا کرده، مشاهده خواهید کرد .

در موارد معدودی گریس های نشت پیدا کرده فوق حتی به روی ترمزها پاشیده شده و با آلوده کردن آن ها مشکلاتی برای آن ها ایجاد می کنند .

اگر به دقت گردگیر پلوس ها را بررسی کنید احتمالاً متوجه پارگی ها به خصوص وقتی به نرمی آن ها را لمس کنید و یا بکشید خواهید شد. در اکثر مواقع این پارگی ها در نزدیکی محل اتصال بست ها اتفاق می افتند .

3- لرزش غربیلک فرمان

وقتی اتصالات پلوس خودرو دارای عیب شده باشند، غربیلک فرمان خودرو شما دچار لرزش خواهد شد. این لرزش ها به حدی هستند که به غیر از راننده، دیگر سرنشینان خودرو نیز می توانند این لرزش را ببینند .

اگر اتصالات(سیبک ها) ایراد داشته باشند، لرزش های فوق حتی در هنگام پیچیدن شدیدتر نیز خواهند شد .

اشکال فوق به علت صدمه دیدن یا پوسیدگی پلوس و یا سیبک ها  و در نتیجه از بالانس خارج شدن محور اکسل ها پدید آمده است. در این هنگام حتی اگر اکسل ها و پلوس خودرو کاملاً خراب نشده باشند رانندگی سخت و خطرناک خواهد شد .

از عوامل مهم خرابی پلوس خودرو می توان به موارد زیر اشاره کرد :

1- پاره شدن گردگیر ها

2- رانندگی با دنده اشتباه

3- چک نکردن اتصالات سرپلوس

4- ترمز های بی مورد و استفاده نادرست از ترمز دستی

5- رها کردن اشتباه کلاچ و ضربه های ناگهانی به خودرو

6- بکسل کردن وسیله ای که دارای وزن بیشتری نسبت به خودرو است

7- روشن کردن خودرو با هل دادن

چرا باید فوراً خرابی های سیبک و پلوس خودرو را برطرف نمود؟ 

اگر خیلی زود نسبت به تعمیر سیبک و پلوس خودرو اقدام شود احتمالاً با تعویض قسمت هایی چون گردگیرپلوس مشکل برطرف خواهد شد. اما اگر گریس همه جا نشت پیدا کرده احتمال آلودگی اکسل ها هست، حتی ممکن است به علت عدم وجود روانساز (گریس) به مدت طولانی پلوس ها آسیب زیادی دیده باشند .

ممکن است با یک پلوس آسیب دیده موقتاً خودرو شما قادر به حرکت باشد ولی با ادامه بی توجهی مشکلات متعدد و یا شاید توقف ناگهانی خودرو پیش خواهد آمد. اگر با اکسل و پلوس آسیب دیده در جاده خارج از شهر در حال حرکت باشید احتمال وقوع تصادف بسیار خطرناک نیز وجود خواهد داشت .

هر موقع در غربیلک فرمان و یا فنربندی و جلوبندی خودرو احساس لرزش کردید و یا در هنگام شتابگیری و پیچیدن متوجه صداهای ناهنجار شدید در اولین فرصت خودرو را برای بررسی به یک مکانیک با تجربه نشان دهید .

با این کار نگرانی شما در مورد معطل شدن در جاده و یا خیابان و یا حتی وقوع تصادف برطرف خواهد شد .

محور پلوس متشکل از ۴ قسمت است :

1- محور اصلی

2- مفصل‌ها

3- گریس

4- محفظه نگهدارنده آن

رایج‌ترین دلیل عدم کارایی اکسل شکستگی محفظه نگهدارنده گریس است که به معنای نشتی گریس از آن است. بدون گریس مفصل‌ها روغن کاری نشده و گرد و خاک وارد آن‌ها شده و در آخر باعث خرابی کل پلوس می‌شود .

به یاد داشته باشید که خودروی شما متشکل از چند پلوس بوده که معمولا یکی از آن‌‎1- ها نیاز به تعویض پیدا می‌کند .

2- حتی اگر محفظه نگهدارنده گریس تنها قسمت آسیب دیده پلوس باشد بهتر است که کل محور پلوس تعویض شود .

چگونگی تعویض محور پلوس

1- در ابتدا باید نیاز به تعویض پلوس توسط مکانیک تایید می‌شود؛

2- سپس چرخ را باز کرده و پلوس خراب تعویض می‌شود؛

3- بعد از آن چرخ‌ها و اتصالات با توجه به مشخصات کارخانه وصل شده و محکم می‌شوند؛

4-  در نهایت فشار تایرها اندازه گیری می‌شود و در جاده تست نهایی صورت می‌گیرد .

علائم رایجی که نشان می‌دهد پلوس نیاز به تعویض دارد چیست؟

1- شنیدن صدای بلند از جلو یا عقب خودرو به هنگام دور زدن

2- روی لبه‌های داخلی تایرها متوجه نشتی گریس شوید

3- لرزش به هنگام رانندگی

انجام این سرویس تا چه اندازه اهمیت دارد؟

پلوس دیفرانسیل را به تایر متصل می‌کند. وقتی شما روی پدال گاز فشار می‌آورید چرخ دنده‌های دیفرانسیل پلوس را می‌چرخانند که این باعث چرخش تایرها می‌شود. محور پلوس شکسته نمی‌چرخد و اتصالی میان دیفرانسیل و چرخ شما برقرار نخواهد بود و در نتیجه چرخ‌ها نمی‌چرخند و ماشین حرکت نمی‌کند. با مراجعه به یک تعمیرگاه معتبر به راحتی این مشکل را حل کنید .

 

بیشتر بخوایند:

روغن موتور با روغن واسکازین چه تفاوتی دارند؟

رفع مشکل قفل نشدن اتوماتیک درب سمند + تصاویر

کویل خودرو و علت خرابی آن چیست + عملکرد آن

منبع: توربویدک، کارستان